Święta Bożego Narodzenia w Chorwacji: tradycje i zwyczaje

Boże Narodzenie w Chorwacji przebiega spokojnie i dość tradycyjnie. To czas spędzany głównie w gronie rodziny, bez nadmiernej komercji i rozbudowanej oprawy. Dla wielu Chorwatów świąteczne zwyczaje nie są dodatkiem, ale stałym elementem roku – praktykowanym regularnie, w podobnej formie od dziesięcioleci. Adwent, Wigilia i rodzinny stół mają tu wyraźnie określony rytm, który może różnić się od polskiego, ale pozostaje czytelny i uporządkowany.

Ten artykuł pokazuje, jak naprawdę wyglądają Święta Bożego Narodzenia w Chorwacji – bez idealizowania i uproszczeń. Opisujemy konkretne zwyczaje, ich pochodzenie oraz różnice regionalne, które wciąż są widoczne w praktyce. Inaczej świętuje się w Zagrzebiu, inaczej w Dalmacji, a inaczej na wyspach, co pozwala lepiej zrozumieć lokalny charakter chorwackich świąt.

W artykule znajdziesz m.in.:

• kiedy w Chorwacji zaczyna się okres bożonarodzeniowy i dlaczego wszystko zaczyna się już 13 grudnia, a nie w Wigilię,
• jakie znaczenie ma Adwent, w tym post, dekoracje oraz lokalne zwyczaje adwentowe,
• jak wygląda chorwacka Wigilia (Badnjak) i czym różni się od tej znanej w Polsce,
• jakie potrawy królują na świątecznym stole, od dorsza na biało po słodkie fritule,
• jak Chorwaci obchodzą Boże Narodzenie i św. Szczepana,
• regionalne różnice w tradycjach świątecznych – od Slawonii po Dalmację i Istrię,
• zwyczaje, które zanikają i te, które wracają do łask,
• czy Chorwacja w święta jest dobrym kierunkiem turystycznym i czego można się wtedy spodziewać.

Święta Bożego Narodzenia w Chorwacji to czas równie magiczny i piękny jak w Polsce. Tradycje bożonarodzeniowe w Chorwacji są zbliżone do naszych, jednak można dostrzec także różnice. Pomimo, że podobnie zresztą jak w Polsce, Boże Narodzenie obchodzone jest 25 grudnia, posiada niektóre zupełnie inne tradycje znane z naszych domów. Na Wigilijnym stole w Chorwacji pojawiają się potrawy, nieco inne niż na polskim stole. Z podobieństw warto wiedzieć, że zarówno w Polsce jak i w Chorwacji jest to dzień wolny od pracy.

Jarmarki bożonarodzeniowe w Chorwacji

Zanim przejdziemy do tradycji bożonarodzeniowych w Chorwacji, słów kilka o jarmarkach bożonarodzeniowych.  Już od kilku lat jarmarki bożonarodzeniowe wpisały się w krajobraz turystyczny Chorwacji.

Jarmark bożonarodzeniowy w Zagrzebiu

Zagrzeb – stolica Chorwacji już od kilku lat zdobywa nagrody najpiękniejszego jarmarku bożonarodzeniowego w Europie!

Oczywiście w pełni na ten tytuł jarmark ten zasługuje, dzięki licznymi atrakcjom dla dzieci jak i dla dorosłych. Co roku organizatorzy dodają nowe atrakcje, co czyni ten jarmark jeszcze bardziej interesującym.  Swój niepowtarzalny urok mają także jarmarki bożonarodzeniowe w innych miastach w Chorwacji.

Jarmark bożonarodzeniowy w Osijek

W Osijeku co roku organizowany jest bogaty program atrakcji, szczególnie dla najmłodszych. Dla dorosłych oferowane są kulinarne smakołyki oraz grzane wino. Odwiedziny w Osijeku podczas jarmarku można wykorzystać do odkrycia mało znanych regionów w Chorwacji takich jak Slawonia i Baranja słynących z rewelacyjnych win oraz kuchni odmiennej niż ta na wybrzeżu.

Jarmark bożonarodzeniowy w Opatija

Opatija  to kurort leżący nad Zatoką Kvarner, w którym nad brzegiem Adriatyku można odpocząć w wysokiej klasy hotelach współczesnych jak i tych jeszcze z czasów Austro- Węgier.

Adwent w Chorwacji – Došašće

Adwent w Kościele katolickim, rozpoczyna się 4 niedziele przed Bożym Narodzeniem. Niezależnie od kraju jest to czas przygotowania się do Świąt Bożego Narodzenia.

Święta Łucja

Warto wiedzieć, że 13 grudnia, w dniu Świętej Łucji, w Chorwacji sieje się pszenicę. Natomiast w Wigilię Bożego Narodzenia, gdy pszenica zakiełkuje, obwiązuje się ją wstążką w kolorach flagi Chorwacji. Bardzo często umieszcza się w pszenicy świecę.

Wigilia Bożego Narodzenia w Chorwacji – Badnjak

Zgodnie ze zwyczajem bożonarodzeniowym, w Wigilię Bożego Narodzenia – Badnjak ( bdije po chorwacku znaczy czuwa) kobiety wstają wcześniej, by zdążyć przygotować potrawy świąteczne oraz posprzątać dom. Natomiast mężczyźni karmią zwierzęta domowe, w tym samym czasie. Wszystkie te czynności mają zagwarantować pomyślność oraz zdrowie mieszkańców domu w nadchodzącym roku.

Świętowanie Wigilii Bożego Narodzenia w Chorwacji rozpoczyna się w momencie wybicia wieczornych dzwonów w kościele. Do domu przynosi się wówczas 3 pnie, które symbolizują Trójcę Świętą. Od polan tlących się w kominku Chorwaci zapalają wszystkie świece w domu. Przynoszą też do domu trochę słomy, która symbolizuje miejsce narodzenia Jezusa, rozrzucają jej część po podłodze i część wkładają pod obrus, zresztą podobnie jak my.

Na kolację wigilijną je się przeważnie ryby, zazwyczaj z suszonego dorsza – bakalara, jednak sama kolacja w Chorwacji nie jest tak uroczysta jak w naszych polskich domach. Nie wręcza się prezentów i nie składa się życzeń. Po zakończonej kolacji zazwyczaj idzie się całą rodzoną na Pasterkę.

Boże Narodzenie w Chorwacji

Chorwaci podobnie jak Polacy celebrują Boże Narodzenie, czyli święto pokoju. To właśnie w Boże Narodzenie składa się życzenia najbliższym oraz wręcza dzieciom prezenty. Na chorwackich stołach pojawiają się wówczas: różnego rodzaje mięsa takie jak na przykład: pieczona cielęcina oraz jagnięcina, Pašticada, cieniutko krojona suszona szynka Pršut i pikantny kulen.

Pierwszy gość, który tego dnia zapuka do drzwi, przynosi zdrowie oraz radość domownikom. W Chorwacji nie ma zwyczaju łamania się opłatkiem oraz wspólnego śpiewania kolęd, jak w Polsce. Dopiero w drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia, w dniu świętego Szczepana, Chorwaci odwiedzają rodzinę oraz przyjaciół.

Wigilijne i świąteczne potrawy w Chorwacji

Kuchnia bożonarodzeniowa w Chorwacji jest prosta, osadzona w tradycji i mocno związana z kalendarzem liturgicznym. Wigilia (Badnjak) pozostaje dniem postnym, dlatego na stołach dominują ryby, dania bezmięsne i potrawy przygotowywane według dawnych receptur. Dopiero pierwszy dzień świąt przynosi dania mięsne, pieczenie i bardziej sycące potrawy. Co istotne, skład świątecznego menu różni się w zależności od regionu – inne potrawy spotkasz w Dalmacji, inne w Slawonii czy w północnej Chorwacji.

Bakalar na bijelo – dorsz po dalmatyńsku

Bakalar, czyli suszony dorsz, to zdecydowanie najważniejsza potrawa wigilijna w Chorwacji. Najczęściej przygotowuje się go w wersji na bijelo – gotowanego i ucieranego z oliwą z oliwek, czosnkiem oraz pietruszką. Danie ma postać gęstej pasty, podawanej z pieczywem.

Ciekawostką jest fakt, że dorsz nie występuje w Adriatyku – sprowadzano go od wieków z północy Europy. Mimo to właśnie on stał się głównym symbolem wigilijnego stołu. W wielu domach przygotowanie bakalaru trwa kilka dni, bo rybę należy wcześniej długo moczyć i regularnie zmieniać wodę.

Bakalar na brudet – duszony w sosie

Drugą popularną wersją dorsza jest bakalar na brudet, szczególnie spotykany w Dalmacji i rejonach nadmorskich. Ryba duszona jest w sosie na bazie cebuli, pomidorów i oliwy, często z dodatkiem białego wina.

Ta odmiana uchodzi za bardziej treściwą i aromatyczną niż wersja „na biało” i bywa podawana także w okresie przedświątecznym, nie tylko w samą Wigilię.

Ryby i owoce morza

Obok dorsza na wigilijnym stole pojawiają się także inne ryby morskie, takie jak sardynki, dorada czy okoń morski. Często są grillowane, smażone lub marynowane. W regionach nadmorskich popularnością cieszą się również kalmary i mule, przygotowywane w prosty sposób – z oliwą, czosnkiem i natką pietruszki.

Wigilia w Chorwacji rzadko ma charakter wielodaniowej kolacji. Zazwyczaj jest skromna, ale oparta na dobrej jakości produktach.

Maneštra i dania bezmięsne

W północnej Chorwacji i w Istrii na stołach pojawia się maneštra – gęsta zupa warzywna z fasolą, kukurydzą lub ziemniakami. W wersji wigilijnej przygotowywana jest bez mięsa.

To danie dobrze pokazuje różnice regionalne – im dalej od wybrzeża, tym większą rolę odgrywają potrawy jednogarnkowe i kuchnia chłopska.

Pinca – chorwacka świąteczna drożdżówka

Pinca (zwana też sirnica) to tradycyjne słodkie ciasto drożdżowe przygotowywane na Boże Narodzenie, szczególnie popularne w Dalmacji i na wyspach. Wyróżnia się dodatkiem skórki cytrusowej, rodzynek oraz aromatu anyżu lub rumu.

Charakterystyczne nacięcie w kształcie krzyża na górze ciasta ma znaczenie symboliczne i nawiązuje do religijnego charakteru świąt.

Fritule – małe słodkie kulki

Fritule to niewielkie, smażone kulki przypominające mini pączki. Przygotowuje się je z dodatkiem rodzynek, skórki pomarańczowej i rakiji. Są popularne w okresie całego Adwentu, ale często pojawiają się również na świątecznym stole.

To jedna z nielicznych potraw, które łączą część oficjalną świąt z bardziej codziennym, domowym charakterem.

Pašticada – dalmatyńska klasyka na świąteczny stół

Pašticada to jedno z najbardziej charakterystycznych dań kuchni dalmatyńskiej, które bardzo często pojawia się na stołach podczas Bożego Narodzenia, uroczystości rodzinnych i ważnych świąt. Jest to długo duszona wołowina marynowana przez wiele godzin – a czasem nawet całą dobę – w occie winnym, czosnku, laurowym liściu i ziołach.

Mięso po marynowaniu dusi się powoli w gęstym sosie na bazie cebuli, wina, suszonych śliwek lub fig, koncentratu pomidorowego i przypraw. Efektem jest intensywny, lekko słodko‑kwaśny smak, który uchodzi za jeden z najbardziej rozpoznawalnych w dalmatyńskiej kuchni.

Ciekawostką jest to, że dawniej pašticada była daniem świątecznym i odświętnym, przygotowywanym tylko kilka razy w roku – głównie z powodu długiego czasu przyrządzania oraz kosztownych składników. Tradycyjnie podaje się ją z domowymi kluskami (njoki), rzadziej z makaronem.

Święta Bożego Narodzenia – Zagrzeb oraz Zagorje

W Zagrzebiu oraz w Zagorje bardzo popularny jest deser – Zagorski štrukli lub štrukli, czyli ciasto z masą serową, w wersji gotowanej lub pieczonej, na słodko oraz słono.

Zagrzeb i Zagorje słyną także z indyka z mlinci. Indyk jest w tym regionie uwielbianą przez wszystkich potrawą świąteczną przygotowywaną w każdym praktycznie domu. Według przepisu, posolonego indyka piecze się w piekarniku w sosie własnym około 2,5 godziny. Następnie należy przygotować mlinci, czyli cienkie placki, które przyrządza się z mąki, soli oraz z wody. Podane z wypieczonym indykiem w sosie własnym smakują niesamowicie.

Slawonia i Baranja

Slawonia słynie z pysznych Orehnjača, czyli smakowitych rolad z orzechami włoskimi oraz Makovnjača, czyli nasz makowiec jedzony podczas wielu chorwackich świąt. Te tradycyjne desery robi się według prostych przepisów i z pewnością zachwycą one miłośników delikatesów z całego świata. Orehnjača i Makovnjača najlepiej smakują z kawą przygotowaną przez Chorwatów.

Dalmacja

W Dalmacji na świątecznym stole zazwyczaj znajdziemy zupę z dorsza oraz owoce morza.  Święta Bożego Narodzenia w Chorwacji nie są pełne bez prezentów pod choinką oraz dania z bakalara. Solonego dorsza, robi się długo, jednak warto włożyć w jego przygotowanie dużo wysiłku, aby cieszyć się potem niesamowitym smakiem.

Bożonarodzeniowe symbole w Chorwacji

Boże Narodzenie w Chorwacji to nie tylko potrawy i rodzinne spotkania, ale także zestaw symboli, które od wieków towarzyszą temu okresowi. Są one mocno zakorzenione w tradycji ludowej i religijnej, a wiele z nich do dziś funkcjonuje w domach, szczególnie poza dużymi miastami. Chorwackie symbole świąteczne są raczej skromne i znaczeniowe niż dekoracyjne – liczy się sens gestu, a nie jego oprawa.

Choinka

Co ciekawe, pierwszymi bożonarodzeniowymi drzewkami w Chorwacji nie były choinki, a drzewa liściaste! Kiedyś ozdabiało się je orzechami, owocami oraz słodyczami (zresztą podobnie jak w Polsce). Dodatkowo dekorowano takie drzewka papierowymi łańcuchami oraz świecami, które zapalano w najważniejszych momentach podczas Świąt Bożego Narodzenia.

Trzy pnie

Tradycją bożonarodzeniową inną niż w Polsce jest przynoszenie do domu 3 dużych pni, które symbolizują Świętą Trójcę, a których ogień ma gwarantować mieszkańcom szczęście oraz powodzenie.

Dziadek Mróz w Chorwacji

Chorwatom prezenty przynosi Dziadek Mróz. Tym, którzy byli niegrzeczni, pod poduszką Krampus zostawia rózgę, tak jak u nas.

Słoma

Moment wnoszenia słomy do domu, co zwykle czynią najważniejsi członkowie rodziny, oznacza oficjalny początek Świąt Bożego Narodzenia. Słomę rozkłada się na podłodze pod stołem oraz mniejszą część kładzie się na stole i przykrywa obrusem. Co ciekawe, w niektórych częściach Chorwacji w noc wigilijną nie śpi się w łóżku, ale na przyniesionej słomie.

Licitar

Licitary to piernikowe ciastka, w kształcie serduszek, które pokrywa się czerwonym lukrem oraz bogato się je zdobi. Ciastka te są wyjątkowo piękne, zazwyczaj wiesza się je na choince. Zostały one także wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Mini słownik chorwackich słów bożonarodzeniowych

• Božić – Boże Narodzenie
• Sretan Božić – Wesołych Świąt
• Badnjak – Wigilia Bożego Narodzenia
• Jelka – Choinka
• Čobanica – Pasterka
• Doček Nove Godine – Sylwester

Sretan Božić i Nova godina za sve vas!

Čestit Božić i sretna Nova godina!