Wielkanoc i zwyczaje wielkanocne w Chorwacji

Wielkanoc w Chorwacji to jedno z tych świąt, które najpełniej pokazuje przywiązanie Chorwatów do tradycji, religii i lokalnych obyczajów. Choć na pierwszy rzut oka obchody mogą wydawać się podobne do tych znanych z innych krajów Europy, zwyczaje wielkanocne w Chorwacji mają swój wyraźny, regionalny charakter. Inaczej świętuje się w Dalmacji, inaczej w Slawonii, a jeszcze inne tradycje spotkać można w Istrii czy na wyspach Adriatyku. To czas, w którym ważną rolę odgrywają procesje, święcenie pokarmów, lokalne potrawy oraz obrzędy przekazywane z pokolenia na pokolenie. Zwyczaje wielkanocne w Chorwacji są ściśle związane z kalendarzem liturgicznym, ale też z życiem codziennym – rodziną, stołem i wspólnym celebrowaniem świąt. W artykule przyglądamy się temu, jak Chorwaci obchodzą Wielkanoc, co pojawia się na wielkanocnym stole i które tradycje są nadal żywe, mimo upływu lat.

• Zwyczaje wielkanocne w Chorwacji różnią się w zależności od regionu – od wysp dalmatyńskich po kontynentalną Slawonię
• Wielki Tydzień to czas procesji, nabożeństw i tradycyjnych obrzędów pasyjnych, szczególnie widocznych w Dalmacji
• Charakterystycznym elementem świąt są pisanice, często barwione naturalnymi metodami
• Wielkanocny stół w Chorwacji opiera się na lokalnych produktach – wędlinach, jajkach, chlebie i ciastach
• Niedziela Wielkanocna to święto rodzinne, celebrowane wspólnym posiłkiem i spotkaniami w gronie bliskich
• Zwyczaje wielkanocne w Chorwacji łączą w sobie religijność, tradycję i lokalną tożsamość

Czy w Chorwacji obchodzi się Wielkanoc?

Tak, Wielkanoc w Chorwacji jest obchodzona w całym kraju i ma charakter zarówno religijny, jak i rodzinny. To jedno z najważniejszych świąt w kalendarzu, szczególnie widoczne w regionach katolickich, takich jak Dalmacja, Slawonia czy wyspy Adriatyku. Obchody obejmują Wielki Tydzień, nabożeństwa, procesje oraz Niedzielę Wielkanocną spędzaną w gronie rodziny.

Czy Wielkanoc jest ważna w Chorwacji?

Tak, Wielkanoc jest bardzo ważna w Chorwacji, przede wszystkim jako święto religijne i rodzinne. W wielu miejscowościach uczestnictwo w nabożeństwach oraz przestrzeganie tradycyjnych zwyczajów jest nadal powszechne. Choć nie ma charakteru masowego i turystycznego, jak Boże Narodzenie, Wielkanoc pozostaje istotnym elementem chorwackiej tożsamości kulturowej.

Czy warto jechać do Chorwacji w kwietniu?

Kwiecień to dobry miesiąc na podróż do Chorwacji, zwłaszcza jeśli celem jest zwiedzanie, spacery i poznawanie lokalnych tradycji. Temperatury są umiarkowane, przyroda jest zielona, a liczba turystów wyraźnie mniejsza niż latem. W okresie wielkanocnym można dodatkowo zobaczyć lokalne zwyczaje i spokojnie zwiedzać miasta, choć kąpiele w morzu są jeszcze dla bardziej zahartowanych.

Czy w Wielkanoc są otwarte sklepy w Chorwacji?

W Niedzielę Wielkanocną większość sklepów w Chorwacji jest zamknięta. Szczególnie mniejsze sklepy spożywcze i punkty usługowe. Otwarte mogą być niektóre restauracje, kawiarnie oraz sklepy w typowo turystycznych lokalizacjach, ale należy liczyć się z ograniczeniami. Zakupy najlepiej zrobić wcześniej – w Wielką Sobotę lub kilka dni przed świętami.

Niedziela Palmowa – Cvjetnica

Niedziela Palmowa – Niedziela Męki Pańskiej, czyli Cvjetnica bądź Nedjelja muke Gospodnje w Chorwacji.  W Chorwacji podobnie jak u nas, w kościele święci się palmy. Jednak nieco się one różnią od tych naszych. W Chorwacji jako palmy używa się gałązek oliwnych, z dodatkiem rozmarynu oraz innych kwiatów. Palmy te poświęcone, po mszy świętej przynosi się do domu, zasusza oraz przechowuje się przez cały rok do następnych Świąt. Co ciekawe, w niektórych regionach Chorwacji, kultywuje się zwyczaj przystrajania studni w Niedzielę Palmową, co symbolizuje początek wiosny.

Niedziela Palmowa rozpoczyna również okres Wielkiego Tygodnia. Którego najważniejszym czasem jest Triduum Paschalne.

Wielki Czwartek – Veliki četvrtak

Veliki četvrtak, to pierwszy dzień Triduum Paschalnego i dzień, w którym nie słychać dzwonów kościelnych, tylko dźwięk kołatek, które wzywają do modlitwy. W Dalmacji w Veliki četvrtak, kultywowany jest zwyczaj dygowania. Jest to zwyczaj polegający na tym, że wierni w kościelne uderzają w ławki rózgami, jest to tzw. tucanje Barabana, czyli „bicie Barabasza”. W

Wielki Czwartek również pojawiają się žudije, czyli strażnicy Grobu Pańskiego. W Polsce są to strażacy, natomiast w Chorwacji są najczęściej to mieszkańcy ubrani w stroje ludowe, mundury rzymskich żołnierzy lub mundury marynarskie. Tradycja ta sięga początków XIX wieku oraz pochodzi z miejscowości Metković (na południu Dalmacji), z której przeniosła się na teren całej Dalmacji.

Wielki Piątek – Veliki petak

Veliki petak, czyli Wielki Piątek to dzień, w którym po wsiach szedł pochód z krzyżem, który nosił nazwę pohod raspetnika.  Podczas tego pochodu, mieszkańcy wsi/miast powinni wyjść z domu oraz ucałować krzyż oraz w podziękowaniu, obdarować raspetników drobnymi datkami.

Oczywiście Veliki petak oznacza także procesje wiernych, zwłaszcza w Dalmacji oraz na wyspie Hvar – Procesja “Za Križen” ( Procesja za Krzyżem). Co więcej, Chorwaci czuwają również od Wielkiego Czwartku aż do Niedzieli Wielkanocnej przy grobie Pańskim.

Co ciekawe w Wielki Piątek, również według tradycji odmawiało się 33 różańce, na pamiątkę 33 ran Jezusa Chrystusa. Wypijało się również kieliszek czerwonego wina, jako wspomnienie Krwi Chrystusa. W Veliki petak rezygnuje się ze wszystkich „głośnych” prac, w tym z prac w polu. Z kolei w Kašteli po zmierzchu, odbywa się procesja, której towarzyszą rybackie łodzie z zapalonymi lampionami.

Wielka Sobota- Velika subota

Velika subota – Wielka Sobota, to dzień, w którym zanosi się do kościoła pokarm do poświęcenia, podobne zresztą jak w Polsce. Małą różnicą jest drobna zmiana: oprócz szynki, jaj, chrzanu oraz chleba, Chorwaci pakują do koszyczka dodatkowo: wino lub rakiję, cebulę oraz pogaczę, czyli placek z mąki pszenicznej.

Velika subota to dzień wypieki chleba w wielu regionach Chorwacji, zwłaszcza w Zagorje oraz Podravinie. W Wielką Sobotę w chorwackich domach piecze się również sirnice. Są to takie ciasta-chlebki z sera, wanilii, skórki pomarańczowej oraz grubego cukru. Z kolei w Dalmacji, tradycją jest wypiekanie strudli z serem oraz chałek oraz pince, czyli wielkanocnych ciastek.

W Wielką Sobotę, Chorwaci mają obyczaj, którym jest odnowienie domowego ogniska. Obyczaj ten związany jest z błogosławieństwem ognia przed wejściem do kościoła. Wtedy przygotowane są przed kościołem, wysokie nawet na 6 metrów stosy drewna, które się podpala, używając jedynie krzesiwa.

Z kolei w Centralnej Chorwacji,  przed kościołem rozpala się wielkie ognisko, aby odnowić ognisko domowe oraz prosić o błogosławieństwo. Są to tak zwane vuzmenke, wówczas ogień rozpala się tylko pocierając kamień o kamień. Natomiast następnie ten ogień mieszkańcy zanoszą do swoich domostw, co ma oznaczać święty ogień w domu.

Tego dnia, podobnie zresztą jak w Polsce, Chorwaci przygotowują przepiękne pisanki – bojanje pisanica, bardzo często ogromnych rozmiarów.

Niedziela Wielkanocna

Niedziela Wielkanocna, podobnie, jak w Polsce, również w Chorwacji, rozpoczyna się uroczystym rodzinnym śniadaniem. Na stole znajdziemy wówczas, święcone z koszyka pokarmy. Obiad świąteczny, to zupa z gotowanym mięsem, z sosem chrzanowym, najczęściej pieczeń jagnięca z cebulą, ziemniakami oraz sałatą oraz ćwikłą.

Wielkanoc to czas radości, dlatego też w tradycji zarówno polskiej jak i chorwackiej można znaleźć wiele zabaw z jajkami, jak na przykład: toczenie jajek, podczas której wygrywa ten, którego jajko najdłużej wytrzymało bez szwanku.

Bardzo ciekawą tradycją w Chorwacji, podczas Wielkanocy, jest picie dużej ilości nierozcieńczonego wina. Według starych wierzeń, ma to wzmacniać oraz uzdrawiać nasze ciało.

Poniedziałek Wielkanocny – zwyczaje wielkanocne

Poniedziałek Wielkanocny to dalszy ciąg świętowania. W Szybeniku, organizuje się wielkie śniadanie na placu miejskim dla wszystkich mieszkańców oraz gości. Na Półwyspie Istria z kolei, w miejscowości Gračišće, swoje wina prezentują najlepsi winiarze z całego regionu Istrii. Kieliszek żadnego z gości nie może być pusty!

Przykłady życzeń świątecznych po chorwacku

Otrzymujemy od naszych Gospodarzy – Przyjaciół z Chorwacji, wiele życzeń. Nigdy nie zostawiamy ich bez odpowiedzi. Jeśli macie problem z napisaniem takich życzeń Wielkanocnych, poniżej mała „ściąga” przykładowych życzeń:

Neka ti Uskrsno svijetlo isplete dar od sreće, zdravlja, mira i ljubavi. Neka u tvoj dom udje uskrsli Isus i blagoslovi tebe i tvoju obitelj!

Želimo vam sretan Uskrs, dobro zdravlje i obiteljsko blagostanje!

Neka vam uskrsli Krist donese obilje mira, zdravlja, sreće i blagoslova. Sretan Uskrs!

Sretan i blagoslovljen Uskrs! 

Nіје Uskrs čestitka, nі dar skupi, niti nеštο štο se kυрі. Tο је molitva і blagoslov od Boga, dа svatko još više νοlі bližnjega svoga. Sretan Uskrs!

Nije Uskrs čestitka, ni dar skupi, niti nešto što se kupi. To je molitva i blagoslov od Boga, da svatko još više voli bližnjega svoga!

Neka је sretno jaje štο nа stolu stoji, neka νаѕ Bog čuva і blagoslovi, dа Vam υνіјеk dom blista nа uskrsnuće Isusa Krista!

Neka vam kuća u veselju blista, sretno vam uskrsnuće Krista! Kao praznik životnog začetka, ostale sreće i napretka!

Dok uskršnje lomis jaje, neka mir tvojom dušom vlada, nek ti Krist snage daje, da zlo dobro nikad ne nadvlada.

Meni mali zeko reče da vam želi puno sreće, puno šunkice i jaja, ljubavi i zagrljaja. A još k tome dragi Bože i love kolko može.

Trčі zeko рrеkο brda і dola, јеr zna da tebe poljubiti mοra. Ostavio zeko mrkvu і kupus da tebi рοželi Sretan Uskrs!

Zaviri u košaricu, tu ćeš naći pisanicu, mali zeko nju ti daje i čestitku šalje: Sretan Uskrs!

Wielkanoc i zwyczaje wielkanocne w Chorwacji: Podsumowanie

Wielkanoc w Chorwacji to święto, w którym tradycja wciąż odgrywa realną rolę w codziennym życiu. Zwyczaje wielkanocne w Chorwacji nie są jedynie folklorem odtwarzanym na potrzeby turystów, lecz naturalnym elementem roku obrzędowego, zakorzenionym w religii, rodzinie i lokalnej wspólnocie. Procesje Wielkiego Tygodnia, święcenie pokarmów, pisanki oraz wspólny, spokojny posiłek w Niedzielę Wielkanocną pokazują, jak silna jest potrzeba podtrzymywania ciągłości z przeszłością.

Różnorodność regionalna sprawia, że zwyczaje wielkanocne w Chorwacji można poznawać na wiele sposobów – od surowych, refleksyjnych obchodów Dalmacji, przez rolnicze tradycje Slawonii, po bardziej kameralne zwyczaje wysp Adriatyku. To właśnie ta różnorodność czyni chorwacką Wielkanoc interesującą także dla osób odwiedzających kraj wiosną, poza głównym sezonem turystycznym. Wielkanoc w Chorwacji jest więc nie tylko wydarzeniem religijnym, ale także ważnym elementem dziedzictwa kulturowego.