Wielkanoc i zwyczaje wielkanocne w Chorwacji
Wielkanoc w Chorwacji
Każde państwo ma swoje utarte zwyczaje wielkanocne, jednak główne tradycje Świąt Wielkiej Nocy, podobnie jak we wszystkich chrześcijańskich pozostają ze sobą bardzo podobne. Najbardziej utrwalonymi zwyczajami wielkanocnymi w zarówno w Polsce jak i w Chorwacji są oczywiście: Niedziela Palmowa, pisanki, jajka, święcenie pokarmów, Droga Krzyżowa, oraz poświęcenie ognia w Wielką Sobotę. Wielkanoc w języku chorwackim nazywa się Uskrs, podobnie w Polsce, jak i w Chorwacji zwyczaje wielkanocne mieszają się z tradycjami jeszcze z czasów pogańskich.
Niedziela Palmowa – Cvjetnica
Niedziela Palmowa – Niedziela Męki Pańskiej, czyli Cvjetnica bądź Nedjelja muke Gospodnje w Chorwacji. W Chorwacji podobnie jak u nas, w kościele święcone są palmy. Jednak nieco się one różnią od tych naszych. W Chorwacji jako palmy używa się gałązek oliwnych, z dodatkiem rozmarynu oraz innych kwiatów. Palmy te poświęcone, po mszy świętej przynosi się do domu, zasusza oraz przechowuje się przez cały rok do następnych Świąt. Co ciekawe, w niektórych regionach Chorwacji, kultywuje się zwyczaj przystrajania studni w Niedzielę Palmową, co symbolizuje początek wiosny.
Niedziela Palmowa rozpoczyna również okres Wielkiego Tygodnia. Którego najważniejszym czasem jest Triduum Paschalne.
Wielki Czwartek – Veliki četvrtak
Veliki četvrtak, to pierwszy dzień Triduum Paschalnego i dzień, w którym nie słychać dzwonów kościelnych, tylko dźwięk kołatek, które wzywają do modlitwy. W Dalmacji w Veliki četvrtak, kultywowany jest zwyczaj dygowania, czyli zwyczaj polegający na tym, że wierni w kościelne uderzają w ławki rózgami, jest to tzw. tucanje Barabana, czyli „bicie Barabasza”. W
Wielki Czwartek również pojawiają się žudije, czyli strażnicy Grobu Pańskiego. W Polsce są to strażacy, natomiast w Chorwacji są najczęściej to mieszkańcy ubrani w stroje ludowe, mundury rzymskich żołnierzy lub mundury marynarskie. Tradycja ta sięga początków XIX wieku oraz pochodzi z miejscowości Metković (na południu Dalmacji), z której przeniosła się na teren całej Dalmacji.
Wielki Piątek – Veliki petak
Veliki petak, czyli Wielki Piątek to dzień, w którym po wsiach szedł pochód z krzyżem, który nosił nazwę pohod raspetnika. Podczas tego pochodu, mieszkańcy wsi/miast powinni wyjść z domu oraz ucałować krzyż oraz w podziękowaniu, obdarować raspetników drobnymi datkami.
Oczywiście Veliki petak oznacza także procesje wiernych, zwłaszcza w Dalmacji oraz na wyspie Hvar – Procesja “Za Križen” ( Procesja za Krzyżem). Co więcej, Chorwaci czuwają również od Wielkiego Czwartku aż do Niedzieli Wielkanocnej przy grobie Pańskim.
Co ciekawe w Wielki Piątek, również według tradycji odmawiało się 33 różańce, na pamiątkę 33 ran Jezusa Chrystusa. Wypijało się również kieliszek czerwonego wina, jako wspomnienie Krwi Chrystusa. W Veliki petak rezygnuje się ze wszystkich „głośnych” prac, w tym z prac w polu. Z kolei w Kašteli po zmierzchu, organizowana jest procesja, której towarzyszą rybackie łodzie z zapalonymi lampionami.
Wielka Sobota- Velika subota
Velika subota – Wielka Sobota, to dzień, w którym zanosi się do kościoła pokarm do poświęcenia, podobne zresztą jak w Polsce. Małą różnicą jest drobna zmiana: oprócz szynki, jaj, chrzanu oraz chleba, Chorwaci pakują do koszyczka dodatkowo: wino lub rakiję, cebulę oraz pogaczę, czyli placek z mąki pszenicznej.
Velika subota to dzień wypieki chleba w wielu regionach Chorwacji, zwłaszcza w Zagorje oraz Podravinie. W Wielką Sobotę w chorwackich domach piecze się również sirnice. Są to takie ciasta-chlebki z sera, wanilii, skórki pomarańczowej oraz grubego cukru. Z kolei w Dalmacji, tradycją jest wypiekanie strudli z serem oraz chałek oraz pince, czyli wielkanocnych ciastek.
W Wielką Sobotę, Chorwaci mają obyczaj, którym jest odnowienie domowego ogniska. Obyczaj ten związany jest z błogosławieństwem ognia przed wejściem do kościoła. Wtedy przygotowane są przed kościołem, wysokie nawet na 6 metrów stosy drewna, które się podpala, używając jedynie krzesiwa.
Z kolei w Centralnej Chorwacji, przed kościołem rozpala się wielkie ognisko, aby odnowić ognisko domowe oraz prosić o błogosławieństwo. Są to tak zwane vuzmenke, wówczas ogień rozpala się tylko pocierając kamień o kamień. Natomiast następnie ten ogień mieszkańcy zanoszą do swoich domostw, co ma oznaczać święty ogień w domu.
Tego dnia, podobnie zresztą jak w Polsce, Chorwaci przygotowują przepiękne pisanki – bojanje pisanica, bardzo często ogromnych rozmiarów.
Niedziela Wielkanocna
Niedziela Wielkanocna, podobnie, jak w Polsce, również w Chorwacji, rozpoczyna się uroczystym rodzinnym śniadaniem. Na stole znajdziemy wówczas, święcone z koszyka pokarmy. Obiad świąteczny, to zupa z gotowanym mięsem, z sosem chrzanowym, najczęściej pieczeń jagnięca z cebulą, ziemniakami oraz sałatą oraz ćwikłą.
Wielkanoc to czas radości, dlatego też w tradycji zarówno polskiej jak i chorwackiej można znaleźć wiele zabaw z jajkami, jak na przykład: toczenie jajek, podczas której wygrywa ten, którego jajko najdłużej wytrzymało bez szwanku.
Bardzo ciekawą tradycją w Chorwacji, podczas Wielkanocy, jest picie dużej ilości nierozcieńczonego wina. Według starych wierzeń, ma to wzmacniać oraz uzdrawiać nasze ciało.
Poniedziałek Wielkanocny – zwyczaje wielkanocne
Poniedziałek Wielkanocny to dalszy ciąg świętowania. W Szybeniku, organizowane jest wtedy wielkie śniadanie na placu miejskim dla wszystkich mieszkańców oraz gości. Na Półwyspie Istria z kolei, w miejscowości Gračišće, swoje wina prezentują najlepsi winiarze z całego regionu Istrii. Kieliszek żadnego z gości nie może być pusty!
Przykłady życzeń świątecznych po chorwacku
Otrzymujemy od naszych Gospodarzy – Przyjaciół z Chorwacji, wiele życzeń. Nigdy nie zostawiamy ich bez odpowiedzi. Jeśli macie problem z napisaniem takich życzeń Wielkanocnych, poniżej mała „ściąga” przykładowych życzeń:
Neka ti Uskrsno svijetlo isplete dar od sreće, zdravlja, mira i ljubavi. Neka u tvoj dom udje uskrsli Isus i blagoslovi tebe i tvoju obitelj!
Želimo vam sretan Uskrs, dobro zdravlje i obiteljsko blagostanje!
Neka vam uskrsli Krist donese obilje mira, zdravlja, sreće i blagoslova. Sretan Uskrs!
Sretan i blagoslovljen Uskrs!
Nіје Uskrs čestitka, nі dar skupi, niti nеštο štο se kυрі. Tο је molitva і blagoslov od Boga, dа svatko još više νοlі bližnjega svoga. Sretan Uskrs!
Nije Uskrs čestitka, ni dar skupi, niti nešto što se kupi. To je molitva i blagoslov od Boga, da svatko još više voli bližnjega svoga!
Neka је sretno jaje štο nа stolu stoji, neka νаѕ Bog čuva і blagoslovi, dа Vam υνіјеk dom blista nа uskrsnuće Isusa Krista!
Neka vam kuća u veselju blista, sretno vam uskrsnuće Krista! Kao praznik životnog začetka, ostale sreće i napretka!
Dok uskršnje lomis jaje, neka mir tvojom dušom vlada, nek ti Krist snage daje, da zlo dobro nikad ne nadvlada.
Meni mali zeko reče da vam želi puno sreće, puno šunkice i jaja, ljubavi i zagrljaja. A još k tome dragi Bože i love kolko može.
Trčі zeko рrеkο brda і dola, јеr zna da tebe poljubiti mοra. Ostavio zeko mrkvu і kupus da tebi рοželi Sretan Uskrs!
Zaviri u košaricu, tu ćeš naći pisanicu, mali zeko nju ti daje i čestitku šalje: Sretan Uskrs!
