Posąg Apoksiomena – starożytne arcydzieło znalezione w wodach Adriatyku

Posąg Apoksiomena to jedno z najważniejszych znalezisk archeologicznych odkrytych w wodach Adriatyku. Odnaleziony w 1996 roku u wybrzeży chorwackiej wyspy Lošinj, reprezentuje klasyczną sztukę grecką i należy do najlepiej zachowanych antycznych rzeźb z brązu, jakie przetrwały do naszych czasów. Dziś posąg Apoksiomena można oglądać w specjalnie zaprojektowanym muzeum w miejscowości Mali Lošinj. Rzeźba stanowi unikatowe świadectwo kultury fizycznej starożytnej Grecji oraz historii handlu na Morzu Śródziemnym. Jej znalezisko, konserwacja i ekspozycja są dowodem na to, jak wiele cennych zabytków nadal kryje się pod powierzchnią morza.

🧭 Dlaczego warto poznać historię posągu Apoksiomena?

• To jedno z najważniejszych znalezisk archeologicznych w Chorwacji, a jednocześnie jedno z najlepiej zachowanych antycznych dzieł z brązu w Europie.
• Odnaleziony przypadkiem przez nurka, posąg przez ponad 2000 lat spoczywał na dnie Adriatyku, zanim trafił do muzeum w Mali Lošinj.
• Przedstawia greckiego sportowca w realistycznej pozie – to doskonały przykład klasycznego kanonu piękna ciała ludzkiego.
• Wykonano go z brązu. Nie z marmuru – co czyni go znacznie rzadszym i bardziej wartościowym niż większość greckich rzeźb znanych z muzeów.
• Historia jego odnalezienia, konserwacji i ekspozycji to fascynująca opowieść o tym, jak przypadkowe odkrycie może zmienić historię miejsca i regionu.
• Zwiedzając muzeum Apoksiomena na Lošinj, zobaczysz nie tylko rzeźbę, ale poznasz cały kontekst – od starożytnego świata po współczesne metody konserwatorskie.

Gdzie i kiedy odnaleziono posąg Apoksiomena?

Posąg Apoksiomena przypadkowo odkryto w 1996 roku przez belgijskiego turystę nurkującego niedaleko wyspy Lošinj. Znalezisko znajdowało się na głębokości około 45 metrów, w pobliżu wąskiej cieśniny między wysepką Vele Orjule a wybrzeżem wyspy.

Znaleziony obiekt szybko wzbudził ogromne zainteresowanie chorwackich i międzynarodowych ekspertów. Po skomplikowanej operacji wydobycia, zakonserwowania i badań, posąg uznano za jedno z najlepiej zachowanych dzieł rzeźby antycznej znalezionych na terenie Europy.

Kim był Apoksiomen? Antyczny atleta z brązu

Apoksiomen (gr. apoxyómenos) to określenie sportowca, który po zakończeniu zawodów czyści ciało z oliwy i pyłu specjalnym narzędziem zwanym strigilis. Takich przedstawień było w starożytnej Grecji wiele – ale większość nie przetrwała do naszych czasów.

Posąg z Lošinj, wykonany w całości z brązu, przedstawia nagiego młodzieńca w realistycznejj pozie, z uniesionymi ramionam. Dodatkowo wzrost postaci (ponad 190 cm) i perfekcyjna anatomia świadczą o inspiracji klasycznymi greckimi kanonami piękna, wywodzącymi się z IV wieku p.n.e.

Badacze przypisują posąg uczniowi Lizypa – najsłynniejszego rzeźbiarza greckiego epoki późnoklasycznej. Sam posąg powstał najprawdopodobniej między 2 a 1 wiekiem p.n.e.

Posąg Apoksiomena: jak trafił do Adriatyku? Tajemnica zatopionego dzieła

Losy posągu przez wieki pozostawały tajemnicą. Najbardziej prawdopodobna hipoteza głosi, że Apoksiomen znajdował się na pokładzie rzymskiego statku transportowego, który uległ katastrofie w czasie burzy. Brązowe rzeźby były wówczas towarem luksusowym – przewożonym do willi, świątyń lub publicznych term.

Brak wraku w okolicy znaleziska sugeruje, że posąg mógł zostać wyrzucony za burtę celowo. Na przykład aby zmniejszyć wagę statku w czasie sztormu. Dzięki temu Apoksiomen przetrwał w relatywnie dobrym stanie, niemal całkowicie zachowany, choć pokryty grubą warstwą osadów i organizmów morskich.

Konserwacja posągu Apoksiomena – wyjątkowe wyzwanie archeologiczne

Po wydobyciu posągu w 1999 roku rozpoczęła się trwająca kilka lat skomplikowana operacja konserwacji, odsalania i rekonstrukcji. Prace prowadzone były głównie w Zagrzebiu, pod nadzorem ekspertów z Chorwackiego Instytutu Konserwacji Zabytków.

Usunięto ponad 7 kilogramów osadów, śladów muszli i korozji. W czasie renowacji odkryto, że wewnątrz rzeźby znajdowały się fragmenty roślin, pestek fig i kości gryzoni. Może to świadczyć, że przez jakiś czas Apoksiomen był eksponowany lub przechowywany w pomieszczeniu przed zatopieniem.

Dziś posąg zachowany jest w niemal idealnym stanie. Brakuje jedynie jednego palca u stopy, który prawdopodobnie odpadł przed zatonięciem.

Muzeum Apoksiomena – jedyne takie miejsce w Chorwacji

W 2016 roku, w dawnej weneckiej willi Kvarner Palace w Mali Lošinj, otwarto nowoczesne Muzeum Apoksiomena, poświęcone w całości tej jednej, wyjątkowej rzeźbie.

Cała ekspozycja została zaprojektowana w taki sposób, by prowadzić widza przez kolejne „etapy podróży” posągu – od czasów antycznych, przez zatonięcie, wydobycie, konserwację aż po współczesną interpretację. To muzeum to nie tylko prezentacja dzieła sztuki, ale także interaktywna opowieść o historii, archeologii i tajemnicy Adriatyku.

Zwiedzający mogą zobaczyć film dokumentalny, interaktywne makiety oraz oczywiście oryginalny posąg Apoksiomena, umieszczony w specjalnej sali z kontrolowaną wilgotnością i temperaturą.

Dlaczego Apoksiomen jest tak ważny?

To jedyny tak dobrze zachowany antyczny posąg z brązu, odnaleziony na wodach Chorwacji. Większość znanych greckich rzeźb przetrwała do naszych czasów w marmurowych rzymskich kopiach – oryginały z brązu były przetapiane, niszczone lub zaginęły bez śladu.

Apoksiomen z Lošinj to rzadki przypadek, kiedy oryginalna brązowa rzeźba sprzed dwóch tysięcy lat trafia ponownie do publicznego obiegu – w pełnej krasie, w narodowym muzeum, dostępna dla każdego.

To nie tylko świadectwo antycznego kunsztu artystycznego, ale także symbol związku Chorwacji z dziedzictwem Morza Śródziemnego.

Jak zwiedzać Muzeum Apoksiomena? Praktyczne informacje

Muzeum znajduje się przy głównym deptaku w Mali Lošinj, w pobliżu portu i promenady. Bilet wstępu kosztuje ok. 7–10 euro (zniżki dla dzieci, rodzin i grup).

Zwiedzanie trwa około 45 minut. Sale są klimatyzowane, dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, a obsługa muzeum mówi po angielsku i niemiecku. Latem zaleca się wcześniejszą rezerwację, zwłaszcza w weekendy.

Oficjalna strona: https://muzejapoksiomena.hr

Posąg Apoksiomena: symbol morza, historii i wiecznego piękna

Apoksiomen to więcej niż tylko posąg. To spotkanie ze starożytnością, która nie została zamknięta w książkach, ale odnaleziona w falach Adriatyku. Jego obecność w Mali Lošinj uczyniła z tej spokojnej wyspy miejsce o światowym znaczeniu archeologicznym.

Dla turysty odwiedzającego Kvarner i Lošinj, to obowiązkowy punkt programu. Nie tylko ze względu na wartość historyczną – ale z czystej ludzkiej ciekawości, by spojrzeć twarzą w twarz z kimś, kto żył dwa tysiące lat temu i wciąż patrzy na nas jak żywy.

Antyczny posąg z brązu  Apoxyómenos – Apoksiomen znaleziono na dnie morskim 24 kwietnia w 1999 r. Znalazł go belgijski  turysta w pobliżu wysp Vele Orjule i Lośnij. Posąg leżał na głębokości około 45 metrów wciśnięty między skały i pokryty piaskiem. Prawdopodobnie w wodzie leżał od 1 w. n.e. Wtedy  to według  jednej z hipotez został wyrzucony za burtę podczas sztormu.  Według drugiej tezy posąg wyrzucono jako ofiara dla bogów za bezpieczną przeprawę przez kanał osorski.

Posąg Apoksiomen przedstawia młodego mężczyznę – sportowca o wzroście 192 cm, w momencie toalety po konkursie sportowym. Pomnik składa się z części: nóg, ramion, tułowia, głowy i narządów płciowych. Próbki pobrane do badania pokazują, że posąg wykonano między 1 w. p.n.e. a 2 w. n.e. Kopię wystawiono w galerii muzeum w Veli Lošinj.