Szentendre to jedno z tych miejsc, które od pierwszego spojrzenia zachwycają kolorem, spokojem i artystyczną duszą. Położone zaledwie kilkanaście kilometrów od Budapesztu, miasteczko od wieków przyciągało malarzy, rzeźbiarzy i poetów. Spacerując jego brukowanymi uliczkami, ma się wrażenie, że czas zwolnił – każdy zaułek skrywa małą galerię, warsztat rzemieślniczy lub kawiarenkę pełną zapachu świeżo mielonej kawy.
Szentendre to także podróż w czasie – od barokowych kamienic, przez cerkwie serbskie, po małe muzea i kolorowe fasady, które tworzą niepowtarzalny klimat naddunajskiego miasteczka. To idealne miejsce na jednodniowy wypad z Budapesztu, ale też na dłuższy, spokojny odpoczynek z dala od miejskiego zgiełku.
Szentendre to urocze miasteczko, którego nazwa oznacza „Święty Andrzej”. Znane jest z dobrze zachowanych domów i kościołów, z których wiele zbudowano w stylu bałkańskim, ponieważ obszar ten został zasiedlony przez serbskich uchodźców. Na pewno dziś najbardziej znanymi mieszkańcami miasta są artyści, a małe galerie można znaleźć na każdym rogu ulicy.
Historia Szentendre sięga czasów rzymskich, gdy w tym rejonie znajdowała się osada Ulcisia Castra. Prawdziwy rozkwit miasteczka nastąpił jednak w XVII wieku, kiedy po upadku Belgradu na te tereny przybyli serbscy uchodźcy. To właśnie oni ukształtowali dzisiejszy charakter Szentendre – ich cerkwie, kultura i sztuka nadały miastu wyjątkowy, południowoeuropejski klimat.
W XVIII wieku Szentendre stało się ważnym ośrodkiem handlowym nad Dunajem. Z czasem dołączyli tu węgierscy i chorwaccy rzemieślnicy, tworząc mozaikę kultur i tradycji. W XX wieku miasto odkryli artyści – malarze i rzeźbiarze, którzy zaczęli tworzyć w licznych pracowniach i galeriach. Dziś Szentendre to mekka artystów, pełna muzeów i galerii, takich jak Muzeum Ferenca Margita czy Muzeum Marzepanu.
W 1720 r. prawie 90% mieszkańców stanowiła mieszanka kulturowa i narodowościowa Serbów, Chorwatów, Greków, Słowaków i Niemców. Z tego okresu zachowała się spora część zabytków.
Od 1888 r. Miasto stało się jeszcze bardziej popularnym miejscem wypoczynku przez regularne połączenie kolejowe HEV z Budapesztem.
Najlepszy czas na wizytę w Szentendre to wiosna i wczesna jesień, gdy pogoda sprzyja spacerom, a ulice nie są jeszcze pełne turystów. W maju i czerwcu miasto tonie w zieleni i kwiatach, a kawiarniane ogródki wypełniają się artystami i podróżnikami. Jesień z kolei przynosi spokojniejszy rytm, złote liście i przyjemne światło – idealne warunki do fotografowania.
Latem, zwłaszcza w lipcu i sierpniu, Szentendre potrafi być bardzo zatłoczone, ale to też czas festiwali i wydarzeń artystycznych, takich jak Szentendrei Nyár – letni festiwal muzyki i teatru. Zimą miasto odzyskuje swój kameralny urok – to świetny moment, by zajrzeć do muzeów, napić się gorącej czekolady i pospacerować wzdłuż Dunaju, gdy miasteczko spowite jest w delikatną mgłę.
Szentendre oferuje mnóstwo miejsc, które warto odwiedzić – od muzeów i cerkwi, po urokliwe uliczki i punkty widokowe. Każde z nich ma swój niepowtarzalny klimat i opowiada inną historię o tym niezwykłym miasteczku nad Dunajem.
Serce Szentendre stanowi Plac Fő tér, którego układ urbanistyczny pochodzi jeszcze z XVIII wieku. Otaczają go barokowe i klasycystyczne kamienice o pastelowych fasadach, zbudowane przez zamożnych kupców i rzemieślników. Pośrodku placu stoi krzyż z 1763 roku, ustawiony jako wotum dziękczynne za ocalenie miasta od zarazy. To tutaj odbywają się najważniejsze wydarzenia – koncerty, festyny i kiermasze sztuki. Uliczki wokół placu, jak Dumtsa Jenő utca, prowadzą do galerii, antykwariatów i kafejek z duszą. Wieczorami Stare Miasto rozświetlają lampiony, a z okolicznych restauracji dobiega muzyka na żywo.
Muzeum Marzepanu (Marcipán Múzeum) to jedna z najbardziej charakterystycznych atrakcji miasta, założona przez mistrza cukiernika Károlyego Szabó w 1994 roku. W muzeum można zobaczyć ponad 100 rzeźb z marcepanu – od miniaturowych postaci bajkowych po naturalnej wielkości kopię księżnej Diany. Ciekawostką jest, że zużyto tu ponad 1,5 tony marcepanu! Na miejscu działa także kawiarnia, gdzie serwowane są torty, praliny i likier marcepanowy. To idealne miejsce dla rodzin i miłośników słodkości.
Muzeum Ferenca Margita to perła dla miłośników malarstwa współczesnego. Powstało w 1973 roku w dawnym domu artysty, jednego z najbardziej znanych przedstawicieli węgierskiego ekspresjonizmu. Wystawy obejmują obrazy, grafiki i rzeźby ukazujące rozwój sztuki XX wieku na Węgrzech. Co ciekawe, muzeum stanowi część tzw. Kolonii Artystycznej Szentendre, zrzeszającej malarzy i rzeźbiarzy od 1929 roku. W ogrodzie często odbywają się plenery i koncerty kameralne.
Najbardziej rozpoznawalnym symbolem duchowej historii Szentendre jest Cerkiew Belgradzka (Beográdi Szerb Ortodox Templom) z 1764 roku. Została wzniesiona w stylu barokowym przez serbskich uchodźców z Belgradu. Wnętrze świątyni zdobi monumentalny ikonostas z 1770 roku, wykonany przez Mikołaja Jovanovicia – jeden z najpiękniejszych w Europie Środkowej. W mieście znajduje się także Cerkiew Blagowieszczenska (1752) oraz Cerkiew Preobrażeńska (1746), które razem tworzą unikalny kompleks sakralny. Każda z nich zachwyca ikonami, freskami i bogatą ornamentyką, a ich dzwony rozbrzmiewają nad Dunajem, przypominając o wielokulturowych korzeniach miasta.
Spacer wzdłuż nabrzeża Dunaju to obowiązkowy punkt każdej wizyty. Już w XVIII wieku tutejszy port był jednym z ważniejszych ośrodków handlu rzecznym. Dziś promenada pełna jest artystów malujących krajobrazy, rowerzystów i spacerowiczów. Z nabrzeża można wyruszyć w rejs statkiem do Budapesztu – podróż trwa około godziny i oferuje widoki, które zapierają dech w piersiach. Wzdłuż brzegu znajdują się kawiarnie z tarasami, a latem organizowane są koncerty i wystawy plenerowe.
Położony trzy kilometry od centrum Skanzen – Węgierskie Muzeum Wsi (Szentendrei Szabadtéri Néprajzi Múzeum) to największy skansen na Węgrzech, otwarty w 1967 roku. Zgromadzono tu ponad 400 budynków ludowych z różnych regionów kraju – od chat chłopskich po kościoły i karczmy. Odbywają się tu pokazy dawnych rzemiosł, wypiek chleba, a także festiwale folklorystyczne. Warto odwiedzić to miejsce podczas świąt wielkanocnych i dożynek, kiedy cały kompleks ożywa muzyką i tańcem.
Na zakończenie zwiedzania warto wspiąć się na punkt widokowy na wzgórzu Pap-sziget lub Kalvaria-domb. Panorama Szentendre, z wijącym się Dunajem i sylwetkami cerkwi, wygląda bajecznie o każdej porze dnia. To również miejsce historyczne – na wzgórzu znajdowała się niegdyś kaplica z XVIII wieku, zniszczona podczas II wojny światowej. Dziś pozostał po niej kamienny krzyż, a z tego miejsca rozciąga się jeden z najpiękniejszych widoków w regionie Budapesztu.
Do Szentendre najłatwiej dotrzeć z Budapesztu, który znajduje się zaledwie około 20 kilometrów na południe. Najpopularniejszym środkiem transportu jest kolej podmiejska HÉV (linia H5), kursująca z dworca Batthyány tér w samym centrum Budapesztu. Podróż trwa około 40 minut, a pociągi odjeżdżają co 20–30 minut. Bilet można kupić w automatach lub w kasach metra – jego koszt to około 700–900 HUF.
Alternatywą jest rejs statkiem po Dunaju, który w sezonie letnim (od maja do września) stanowi jedną z najpiękniejszych form podróży. Statki odpływają z przystani Vigadó tér lub Batthyány tér w Budapeszcie. Rejs trwa około 1,5 godziny, a bilety kosztują w granicach 3000–4000 HUF. Widoki z pokładu – zwłaszcza na zielone wzgórza Pilis i naddunajskie miasteczka – rekompensują dłuższy czas podróży.
Dla osób podróżujących samochodem, trasa jest równie prosta – należy kierować się drogą nr 11 w stronę północną. Przejazd zajmuje około 30 minut, choć w sezonie letnim ruch może być wzmożony. W Szentendre dostępne są parkingi w pobliżu centrum, m.in. przy ulicy Duna korzó i przy dworcu HÉV.
Miłośnicy aktywnego wypoczynku mogą wybrać się również trasą rowerową EuroVelo 6, która łączy Budapeszt z Szentendre. Trasa biegnie malowniczymi terenami wzdłuż Dunaju i jest dobrze oznakowana. Pokonanie jej zajmuje przeciętnemu rowerzyście około 1,5 godziny.
Bez względu na wybrany środek transportu, podróż do Szentendre jest nie tylko wygodna, ale i wyjątkowo malownicza – to doskonały początek przygody z jednym z najbardziej urokliwych miasteczek Węgier.
Możemy również dopłynąć statkiem z Budapesztu. Rejs trwa 1,5 h a koszt to około 2200 ft.
Kuchnia Szentendre to połączenie tradycji węgierskiej i bałkańskiej, bogatej w przyprawy, paprykę, świeże warzywa i mięsa duszone w winie. Wpływy serbskie i chorwackie widoczne są w daniach takich jak ćevapi, pljeskavica czy zupa rybna halászlé, a węgierska klasyka przejawia się w gulaszach, langoszach i potrawkach z papryką. Słynne są też lokalne ciasta i desery, zwłaszcza te oparte na orzechach i migdałach. Warto spróbować także marcepanowych wypieków, z których słynie Szentendre – to tutejsza specjalność znana w całym kraju.
Gwendolin Bisztró to przytulny lokal tuż przy nabrzeżu Dunaju, oferujący kuchnię domową w nowoczesnym wydaniu. W menu znajdziemy zupy gulaszowe, pieczonego kaczego udźca z jabłkami czy kluski csusza z serem i boczkiem. Ceny są przystępne – zupa kosztuje ok. 2 490 HUF, dania główne od 3 290 do 4 290 HUF, a sałatki od 3 000 HUF. To idealne miejsce na sycący obiad po dniu zwiedzania, z widokiem na Dunaj.
Jedna z najbardziej znanych restauracji w mieście, Aranysárkány Vendéglő, mieści się w kamienicy z XVIII wieku. Menu łączy tradycyjne potrawy węgierskie z nutą nowoczesności. Polecany jest gulasz wołowy z kluskami (ok. 6 100 HUF) oraz zupa rybna po węgiersku (ok. 4 500 HUF). Ceny dań głównych wahają się między 5 500 a 7 000 HUF. To eleganckie miejsce z ogródkiem i widokiem na Dunaj, gdzie często odbywają się koncerty muzyki na żywo.
W Marzipan Museum and Café można nie tylko podziwiać rzeźby z marcepanu, ale także spróbować pysznych deserów. Najbardziej znany jest tort marcepanowy (ok. 1 200 HUF za porcję) oraz kawa z likierem orzechowym (ok. 1 000 HUF). Desery lodowe kosztują 1 000–1 500 HUF. Kawiarnia przyciąga turystów i mieszkańców, którzy chętnie odpoczywają tu po zwiedzaniu muzeum.
Labirintus Étterem to restauracja ukryta w bocznej uliczce, słynąca z rodzinnej atmosfery i dań łączących smaki węgierskie z serbskimi. Polecane są paprykarz z kurczaka (ok. 4 000 HUF), zupa gulaszowa (ok. 2 500 HUF) oraz mięsa z grilla (4 500–5 000 HUF). Porcje są duże, a obsługa serdeczna. To idealne miejsce dla osób szukających autentycznej kuchni bez nadmiernego turystycznego zgiełku.
Corner Szerb Étterem to prawdziwy raj dla miłośników kuchni serbskiej. W menu królują ćevapi, pljeskavica, smażony ser i ajvar. Dania kosztują średnio od 3 500 do 5 000 HUF, a porcje są bardzo obfite. W sezonie letnim warto usiąść w ogródku z widokiem na Dunaj i spróbować domowego piwa. To miejsce cieszy się popularnością wśród miejscowych.
Bárczy Fogadó Restaurant mieści się w zabytkowym budynku gospody z XIX wieku. To elegancka restauracja, w której królują mięsa duszone w winie i potrawy kuchni regionalnej. Polędwiczka wieprzowa w sosie paprykowym kosztuje ok. 6 000 HUF, filet z pstrąga z orzechami 6 500 HUF, a gulasz cielęcy z kluskami 5 800 HUF. Wina z węgierskich winnic podawane są w cenie 1 200–1 800 HUF za kieliszek. Idealne miejsce na romantyczną kolację.
Adria Cafe to połączenie restauracji i kawiarni, oferujące lekką kuchnię śródziemnomorską. W menu znajdziemy sałatki z owocami morza (ok. 4 500 HUF), makarony z krewetkami (5 000 HUF) i lokalne desery (1 500 HUF). Ceny są umiarkowane, a klimat przyjemnie wakacyjny – z tarasu rozciąga się widok na Dunaj. To doskonałe miejsce na relaks przy winie lub espresso.
Ceny w restauracjach w Szentendre są generalnie umiarkowane – obiad dla jednej osoby to koszt od 4 000 do 6 000 HUF (ok. 45–70 PLN), natomiast kolacja z winem w eleganckiej restauracji to ok. 8 000–10 000 HUF. Warto pamiętać, że większość lokali dolicza do rachunku serwis (ok. 10%), więc napiwek nie jest obowiązkowy, ale zawsze mile widziany.
Wyszehrad to małe miasteczko leżące na północ od Szentendre. Niby nie pozorne a jednak skrywa uroczy pałac. Wyszehrad zyskał międzynarodową sławę w XIV wieku. Wtedy to król Karol I był gospodarzem dwumiesięcznej konferencji z królem czeskim oraz królem polskim. Król Karol I zbudował pierwszy pałac królewski w Wyszehradzie w XIV wieku. Pałac ten był oficjalną rezydencją królów Węgier aż do początku XV wieku. Następnie był wykorzystywany jako letnia rezydencja. W drugiej połowie XV wieku król Maciej przebudował kompleks pałacowy w stylu włoskiego renesansu. Niestety po tureckiej okupacji pałac popadł w ruinę, aż do XVIII wieku kiedy to został całkowicie pokryty ziemią. Jego wykopaliska rozpoczęły się dopiero w XX wieku i nadal trwają. Już ujawniły się pozostałości najbardziej oszałamiających elementów gotyckiego i renesansowego średniowiecznego pałacu. Muzeum sąsiaduje z miejscem wykopalisk.
Gödöllő położone jest około 20 km na północny wschód od Budapesztu. Historia miasteczka Gödöllő sięga XIV wieku. Miasto słynie z Pałacu Królewskiego, który jest drugim co do wielkości barokowym zamkiem na świecie. Gödöllő odegrał także znaczącą rolę w węgierskiej historii sztuki. Między 1901 a 1920 rokiem znajdowała się tu kolonia artystów węgierskich Art Deco. Miasto jest także siedzibą Uniwersytetu Świętego Szczepana (Szent István Egyetem).
Etyek jest jednym z głównych obszarów produkcji wina w regionie winnym Etyek-Buda, znanym przede wszystkim z Chardonnay, Savignon Blanc oraz wina musującego. W Etyek jest wiele małych oraz rodzinnych winnic. Bynajmniej prawie wszyscy w wiosce są związani z winiarstwem. Dodatkowo mała wioska Etyek, na zachód od Budapeszt, słynie z dwóch rzeczy: wina oraz produkcji filmowej. W rzeczywistości miejscowi czule określają Etyek jako węgierską Dolinę Napa oraz Hollywood w jednym. Wszystko oczywiście na znacznie mniejszą skalę. Natomiast jeśli lubicie wino lub filmy, warto odwiedzić Etyek. Natomiast bliskość Budapesztu i Szentendre sprawia, że jest to idealne miejsce na jednodniową wycieczkę.
Barokowe miasto Vác od wieków jest centrum wiary katolickiej. Miasto diecezjalne Vác jest często nazywane „miastem kościołów”. Główną atrakcją jest bez wątpienia katedra, ufundowana przez pierwszego króla Węgier, św. Szczepana. Dziś Vác jest kulturalnym oraz handlowym centrum lewego brzegu zakola Dunaju oraz dość popularnym miejscem turystycznym.
Zdecydowanie głównymi atrakcjami Nagymaros są rzeka Dunaj oraz sąsiednie wzgórza Börzsöny. Wzgórza oferują piękne krajobrazy oraz liczne szlaki turystyczne. Niestety w ostatnich latach Nagymaros stał się niesławny z powodu zapory Bős-Nagymaros, planowanej budowy we współpracy ze Słowacją pod koniec lat 70. XX wieku. Bynajmniej miała ona powstać tuż obok miasta Nagymaros. Bynajmniej w wyniku nacisków ekologów przed i po 1989 r. politycy porzucili plany budowy tamy i prace, które już rozpoczęto.
Podsumowując, warto zaplanować sobie chociaż kilka dni na zatrzymanie się w tej uroczej miejscowości Szentendre i poczuć przedsmak bałkańskiej przygody.