Chorwacja – kraj winem płynący

Chorwacja to nie tylko błękitne zatoki, kamieniste plaże i malownicze miasteczka nad Adriatykiem. To również kraj o starożytnych tradycjach winiarskich, które sięgają czasów iliryjskich i greckich kolonii. Choć często kojarzymy ją z wakacjami nad morzem, to prawdziwi smakosze wiedzą, że właśnie tu powstają jedne z najbardziej intrygujących win Europy – od mineralnych białych ze wzgórz Istrii, po głębokie, ciemne Plavace z południa Dalmacji. W tym artykule zabierzemy Cię w podróż przez chorwackie regiony winiarskie, szczepy, tradycje i piwnice, w których dojrzewa historia. Bo Chorwacja to kraj, gdzie wino nie jest dodatkiem do posiłku – jest jego duszą.

Fakty i daty o chorwackim winie

• 🏺 Tradycje winiarskie w Chorwacji sięgają ponad 2500 lat – pierwsze winnice zakładali tu Grecy na wyspie Vis już w IV wieku p.n.e.
• 🍷 W Chorwacji istnieje ponad 130 autentycznych szczepów winorośli, z czego wiele nie rośnie nigdzie indziej na świecie – np. Grk, Pošip, Plavac Mali, Teran.
• 🌍 Chorwacja została członkiem UE w 2013 roku – od tego czasu jej winiarstwo zaczęło dynamicznie się rozwijać i eksportować do całej Europy.
• 🗺️ Kraj dzieli się na 4 główne regiony winiarskie: Istria i Kvarner, Dalmacja, Slawonia i Podunavlje, oraz Chorwacja Centralna.
• 🏆 Wina chorwackie zdobywają międzynarodowe nagrody – m.in. Plavac Mali z Dingaca i Postupa regularnie zdobywa złote medale na Decanter World Wine Awards.
• 📜 DNA szczepu Zinfandel, tak popularnego w Kalifornii, prowadzi… właśnie do Chorwacji! Jego praojcem jest Crljenak Kaštelanski, uprawiany w Dalmacji.
• 🍇 Ponad 2500 zarejestrowanych producentów wina działa dziś w Chorwacji, w tym wiele rodzinnych, butikowych winiarni z kilkusetletnią historią.

Co ciekawe, niegdyś pałeczkę przejęli greccy osadnicy, gdzie na wyspach Korčula, Hvar i Vis kontynuowali produkcję wina. Dodatkowo Chorwacja jest 34 krajem na świecie pod względem powierzchni winnic -zajmują one 29 000 ha. Spokojnie możemy używać określenia Chorwacja- kraj winem płynący.  Poza tym w 2012 r. Chorwacja zajęła 7 miejsce pod względem konsumpcji wina, na 1 mieszkańca przypada w ciągu roku 38, 9 litra wina. Każdy, kto delektuje się tym trunkiem powinien znać kilka faktów dotyczących winorośli, wina i historii winiarstwa na terenie Chorwacji. 

Regiony winiarskie Chorwacji – co warto wiedzieć?

Chorwacja dzieli się na cztery główne regiony winiarskie, z których każdy ma swoją specyfikę, mikroklimat i charakterystyczne odmiany winorośli:

• Istria i Kvarner – region słynący z białych win o wyraźnym, mineralnym profilu. Najbardziej znana odmiana to Malvazija Istarska, która daje lekkie, kwiatowe wina idealne do owoców morza. W rejonie Buje i Momjan działają nowoczesne, rodzinne winnice, często nagradzane na arenie międzynarodowej.
• Dalmacja – to tu dojrzewa słynny Plavac Mali, odmiana spokrewniona z kalifornijskim Zinfandelem. Strome zbocza półwyspu Pelješac i wyspy Hvar są domem dla najbardziej intensywnych czerwonych win Chorwacji. Region ten charakteryzuje się gorącym klimatem, wapiennymi glebami i starą tradycją suszenia winogron na słońcu.
• Slawonia i Podunavlje – wschodnia Chorwacja to ojczyzna eleganckich, beczkowych białych win ze szczepu Graševina, które cieszą się dużą popularnością również w Austrii i na Węgrzech. Znajdziesz tu też znakomite Pinot Noir oraz Cabernet Sauvignon z Baranji i Erdutu.
• Chorwacja Centralna – mniej znana, ale szybko rozwijająca się część kraju. Region Zagorje-Medimurje oferuje świeże, aromatyczne białe wina (Sauvignon Blanc, Moslavac, Rajnski Rizling), często produkowane metodami organicznymi.

Najważniejsze i najciekawsze szczepy winorośli

Chorwacja ma prawdziwe bogactwo szczepów, z których wiele nie występuje nigdzie indziej na świecie. Oto kilka najbardziej charakterystycznych:

• Graševina (Welschriesling) – najpopularniejszy biały szczep w Chorwacji, dominujący w Slawonii. Daje lekkie, rześkie wina stołowe, ale również mocniejsze, starzone w beczkach.

• Plavac Mali – czerwony szczep z Dalmacji, dający wina o głębokiej barwie, wysokiej zawartości tanin i alkoholu. Idealny do dziczyzny, grillowanych mięs i serów.

• Pošip – biały szczep z Korčuli, dający pełne, aromatyczne wina o nutach moreli, fig i ziół śródziemnomorskich.

• Malvazija Istarska – flagowy biały szczep Istrii, delikatny, mineralny, z nutą białych kwiatów i jabłek.

• Grk – rzadki, biały szczep rosnący niemal wyłącznie wokół miejscowości Lumbarda na wyspie Korčula. Daje wytrawne, eleganckie wina o wyraźnym charakterze.

• Teran – czerwony szczep z Istrii, intensywny, nieco dziki, z nutą leśnych owoców i charakterystyczną świeżą kwasowością.

Wino z wysp: Vis, Hvar, Korčula i Pelješac

Wyspy Chorwacji to nie tylko plaże i oliwki – to również królestwo winorośli. Na wyspie Vis rośnie Vugava – starożytna odmiana, której początki sięgają czasów greckich kolonistów. Jej wina są mocne, esencjonalne, z wyczuwalnymi nutami miodu i dojrzałych owoców.

Hvar to ojczyzna czerwonego Plavac Mali – szczepu, który kocha słońce. Winnice wokół miejscowości Sveta Nedjelja i Ivan Dolac oferują spektakularne krajobrazy i równie wyjątkowe wina.

Na Korčuli królują dwa szczepy: Pošip i Grk. Oba uprawiane są na wapiennych tarasach z widokiem na morze – to nie tylko wino, to całe doświadczenie zmysłowe.

Pelješac natomiast słynie z regionu Dingač i Postup – oficjalnie uznanych za apelacje chronione. Plavac Mali z tych stromych zboczy dojrzewa na słońcu i oddaje w winie pełnię tego surowego, kamienistego terroir.

Winiarskie trasy i enoturystyka – gdzie degustować

Chorwacja coraz częściej wybierana jest jako cel podróży enoturystycznych. Jeśli marzysz o wyprawie szlakiem winnic, oto kilka sprawdzonych kierunków:

• Istria – Szlak Malvaziji: liczne winnice w okolicach Buje, Motovun i Višnjan oferują degustacje połączone z lokalnymi serami, truflami i oliwą z oliwek.
• Pelješac – Szlak Plavca: trasa z Trpanj przez Potomje do Orebića to podróż przez najbardziej znane siedliska czerwonego Plavca. Koniecznie odwiedź winiarnię Korta Katarina, Grgić Vina lub Matuško.
• Baranja – winiarnie Erdut i Kneževi Vinogradi: to bardziej „kontynentalna” Chorwacja, ale z pięknymi piwnicami, winnicami nad Dunajem i lokalną kuchnią.
• Hvar – enoturystyka z widokiem na Adriatyk: degustacje w kameralnych, rodzinnych winnicach jak Zlatan Otok, Tomić lub PZ Svirče.

W wielu miejscach możesz zarezerwować nocleg w samych winnicach – niektóre oferują także lekcje winiarskie, jazdę konną wśród winorośli, a nawet kąpiele winne.

Wino w kuchni chorwackiej – z czym je pić i jak podawać?

Wino w Chorwacji nie jest tylko dodatkiem – to część stołu, kultury i codziennego rytuału. Do Plavca Mali najlepiej pasują grillowane mięsa, dziczyzna i twarde sery z Pag. Malvazija idealnie komponuje się z rybami, owocami morza i lekkimi sałatkami. Pošip świetnie smakuje z jagnięciną, makaronami z truflami i kuchnią fusion.

Warto wiedzieć, że Chorwaci rzadko traktują wino ceremonialnie. Dobre wino ma być pite z radością i w towarzystwie, niekoniecznie z kieliszka typu Bordeaux. Często dodaje się do niego wodę (bevanda – z czerwonym, gemišt – z białym), zwłaszcza w upalne dni.

Gdzie kupić dobre chorwackie wino i co przywieźć do domu

Najlepsze chorwackie wina kupisz bezpośrednio w winnicach – świeże, autentyczne i w cenach dużo lepszych niż w sklepach. W większych miastach (Split, Zagrzeb, Rijeka, Pula) warto zajrzeć do specjalistycznych butików z winem – np. Vinoteka Bornstein (Zagrzeb), Wine & Cheese Bar Paradox (Split), Enoteka Terra (Poreč).

Na prezent warto przywieźć:

• butelkę Pošipu z Korčuli lub Grka z Lumbardy,
• Plavac z Dingača, najlepiej z rocznika 2012 lub starszego,
• Malvaziję z Istrii z certyfikatem ekologicznej uprawy,
• lub zestaw miniaturowych butelek z różnych regionów – pięknie opakowanych i legalnych do przewozu w bagażu rejestrowanym.

Winorośle autochtoniczne

Mówi się, że w Chorwacji istnieje ponad 130 odmian autochtonicznych. Dzięki temu można powiedzieć, że Chorwacja to kraj winem płynący. Ponadto znajduje się blisko czołówki z największą liczbą odmian winogron autochtonicznych. Co ciekawe najbardziej popularny to Tribridrag.

Wina z amfory – co ciekawe, posiadają długą tradycję  w Gruzji, ale mało kto wie, że chorwaccy winiarze nadal z wielkim powodzeniem fermentują wino w tych dużych i małych naczyniach z gliny.

Wina pomarańczowe – to nazwa białego wina, wykonanego z maceracji skórek winogron, który zabarwia wino na kolor bursztynowy lub pomarańczowy. Jednym z najbardziej popularnych producentów wina pomarańczowego na świecie jest winiarnia Roxanich z Istrii. 

Na koniec – Vugava – autochtoniczna z tradycją 2000 lat biała odmiana winorośli z wyspy Vis oraz innych regionów Chorwacji.

Wino jako smak Chorwacji

Chorwacja to kraj, w którym wino to nie tylko napój – to część tożsamości narodowej, historii i codzienności. Od wietrznych wzgórz Istrii, przez wapienne tarasy Dalmacji, aż po żyzne doliny Slawonii – każda kropla chorwackiego wina niesie w sobie opowieść. O rodzinnych tradycjach, o trudzie zbiorów, o słońcu, które dojrzewa w winogronach, i o ludziach, którzy od pokoleń robią wszystko, by zachować ten smak autentyczności.

Niezależnie od tego, czy sięgniesz po Grka z Lumbarda, Pošip z Korčuli, czy czerwony, dumny Plavac z Pelješca, jedno jest pewne – Chorwacja winem płynąca zachwyci Cię nie raz, i nie ostatni raz. Warto więc zejść z turystycznych szlaków, wejść do winnicy, porozmawiać z winiarzem i napić się wina, które nie tylko smakuje – ale także opowiada.