Kuchnia chorwacka, to musisz spróbować będąc w Chorwacji

Kuchnia chorwacka jest niezwykle zróżnicowana. Łączy w sobie wpływy śródziemnomorskie, bałkańskie, węgierskie, a nawet włoskie. To właśnie dlatego podróżując po Chorwacji, spotkasz zarówno owoce morza i oliwę z oliwek, jak i mięsa z grilla, gulasze czy dania z ciasta filo. W tym artykule przedstawiamy najważniejsze potrawy, których koniecznie musisz spróbować odwiedzając Chorwację.

Ćevapi – król chorwackiego grilla

Ćevapi, znane również jako ćevapčići, to małe, podłużne kotleciki z mielonego mięsa, najczęściej wołowego lub mieszanki wołowego i wieprzowego. Podawane są zazwyczaj w płaskim chlebku typu lepina z dodatkiem siekanej cebuli i ostrych sosów.

Historia ćevapów sięga czasów Imperium Osmańskiego, skąd tradycja grillowanych kotlecików dotarła na Bałkany. W Chorwacji najczęściej spotkasz je w regionach kontynentalnych, np. w Zagrzebiu czy Slavonii. Każdy region ma swoje lokalne wariacje, czasem z dodatkiem papryki, czosnku lub innego rodzaju mięsa. Warto wspomnieć, że ćevapi serwowane są w różnych wielkościach — od małych porcji składających się z pięciu sztuk, aż po prawdziwe talerze dla głodomorów z dziesięcioma czy dwunastoma kotlecikami.

Peka – magia gotowania pod żarem

Peka to nie tyle nazwa dania, co technika gotowania. Polega ona na duszeniu mięsa (najczęściej jagnięciny, cielęciny lub ośmiornicy) z warzywami pod metalową pokrywą zasypaną żarem. Efekt? Soczyste, aromatyczne mięso i delikatne warzywa przesiąknięte ziołami.

Pekę najlepiej zamawiać z wyprzedzeniem w tradycyjnych konobach, czyli lokalnych tawernach. To danie wymaga czasu, ale naprawdę warto! Legenda głosi, że metoda peka wywodzi się jeszcze z czasów antycznych, a niektórzy uważają, że sposób ten stosowano już w czasach Rzymian. W niektórych miejscowościach w Dalmacji odbywają się lokalne konkursy na najlepszą pekę, gdzie rywalizują ze sobą całe rodziny i restauracje.

Crni rižot – czarny risotto z mątwy

Crni rižot to klasyczne dalmatyńskie danie, przygotowywane z ryżu, mątwy lub kałamarnicy oraz atramentu z ośmiornicy, który nadaje mu charakterystyczny czarny kolor.

Serwuje się je zwykle z odrobiną oliwy z oliwek i czosnku, a jego smak jest intensywny, lekko morski. To jedno z tych dań, które trzeba spróbować nad Adriatykiem – np. w Splicie, Dubrowniku czy na Hvarze. W dawnych czasach czarne risotto uchodziło za potrawę dla rybaków, ale dziś gości na stołach w najlepszych restauracjach. Ciekawostką jest fakt, że atrament używany do risotto wykazuje właściwości prozdrowotne, m.in. działa jako naturalny antyoksydant.

Brodet – dalmatyńska zupa rybna

Brodet to gęsta zupa rybna gotowana na bazie kilku rodzajów ryb, najczęściej z dodatkiem skorupiaków, cebuli, pomidorów i białego wina. Serwuje się je zazwyczaj z białym chlebem lub polentą.

Tradycja brodetu sięga czasów rybackich społeczności Dalmacji. Dziś każda rodzina ma własny przepis, a różnice między nimi bywają znaczące. W niektórych wersjach brodetu używa się także ostrych przypraw lub dodaje oliwki, co nadaje potrawie bardziej wyrazisty smak. Brodet zwykle przygotowywano w jednym dużym kotle dla całej rodziny lub nawet całej wioski podczas świąt i lokalnych uroczystości.

Pašticada – dalmatyńska wołowina w winie

Pašticada to jedno z najbardziej tradycyjnych dań chorwackich, szczególnie popularne w Dalmacji. Przygotowywana z wołowiny marynowanej w occie i winie, duszona z dodatkiem śliwek, marchwi i przypraw.

Danie to najlepiej smakuje z njokami lub domowym makaronem. Proces przygotowania może trwać nawet kilka dni, co czyni pašticadę prawdziwą ucztą dla smakoszy. Dawniej pašticada była obowiązkowym elementem weselnych stołów, a jej przepis przekazywano z pokolenia na pokolenie w każdej dalmatyńskiej rodzinie.

Janjetina s ražnja – jagnięcina z rożna

Jagnięcina pieczona na rożnie to specjalność regionów górzystych, takich jak Lika czy Gorski Kotar. Mięso przyprawia się jedynie solą i czasami ziołami, a następnie powoli obraca nad ogniem przez kilka godzin.

Efekt to mięso o chrupiącej skórce i niezwykle soczystym wnętrzu. Podawane często podczas większych uroczystości i świąt. Ciekawostką jest, że najstarsze rożna w Chorwacji pochodzą z XVIII wieku i zachowały się do dziś w muzeach etnograficznych.

Fritule – słodkie kuleczki na deser

Fritule to chorwackie mini pączki, przygotowywane z ciasta drożdżowego z dodatkiem rumu, rodzynek, cytrusów i przypraw. Smażone na głębokim oleju i posypywane cukrem pudrem.

Najczęściej spotkasz je w okresie bożonarodzeniowym, ale wiele kawiarni serwuje fritule przez cały rok. Legenda mówi, że fritule pojawiły się w Chorwacji dzięki weneckim wpływom kulinarnym. W niektórych rodzinach dodaje się do ciasta także skórkę z cytryny lub pomarańczy oraz odrobinę anyżu.

Soparnik – przysmak z Zagory

Soparnik to prosty placek z ciasta nadziewany mieszanką blitvy (boćwiny), czosnku i oliwy z oliwek. Pieczony jest w tradycyjnym piecu opalanym drewnem.

Pochodzi z regionu Poljica i uznawany jest za jedno z najstarszych dań chorwackiej kuchni chłopskiej. W 2016 roku został wpisany na listę dziedzictwa niematerialnego UNESCO. W niektórych wioskach organizuje się coroczne festyny poświęcone wyłącznie soparnikowi, gdzie gospodynie rywalizują o miano mistrza w jego pieczeniu.

Gregada – rybne danie z Hvaru

Gregada to tradycyjne danie rybne z wyspy Hvar, przygotowywane z białej ryby, ziemniaków, cebuli i oliwy. Wszystko gotuje się razem na wolnym ogniu.

Smak dania zależy od rodzaju użytej ryby – najczęściej jest to dorada lub zębacz. Gregada to doskonały przykład prostoty śródziemnomorskiej kuchni. Ciekawostką jest, że w dawnych czasach gregadę gotowano nie tylko z ryb, ale również z dodatkiem ośmiornicy lub kałamarnicy, w zależności od dostępności składników.

Kroštule – chrupiące wstążki

Kroštule przypominają włoskie chiacchiere czy polskie faworki. To cienkie paski ciasta smażone na głębokim oleju, posypywane cukrem pudrem. Serwowane są zwłaszcza podczas karnawału.

Według historyków kulinariów, kroštule były znane już w czasach Republiki Dubrownickiej. W niektórych przepisach zamiast rumu do ciasta dodaje się rakiję, co nadaje im jeszcze bardziej aromatycznego smaku. Kroštule pojawiają się również na stołach podczas wesel oraz innych ważnych uroczystości rodzinnych, gdzie pełnią funkcję tradycyjnego deseru.