Nikolinje w Chorwacji – początek świątecznego czasu
Ostatnia aktualizacja 7 godzin ago by Magdalena
Każdego roku 6 grudnia w Chorwacji obchodzi się blagdan svetog Nikole, znany również jako Dan svetog Nikole lub po prostu Nikolinje – święto ku czci Świętego Mikołaja. Jest to święto katolickie, ale jego obchody są również silnie zakorzenione w kulturze zachodniej.
Z życiem świętego Mikołaja wiąże się wiele legend, które przez wieki kształtowały jego wizerunek jako opiekuna dzieci, ludzi morza i potrzebujących. W niniejszym artykule opisujemy najciekawsze opowieści oraz najbardziej charakterystyczne chorwackie zwyczaje związane z Nikolinje.
W artykule poruszamy następujące zagadnienia:
- kim był Sveti Nikola,
- legenda o obdarowywaniu dzieci,
- obchody Nikolinje w Chorwacji.
Fakty są następujące…
Kim był Sveti Nikola (Święty Mikołaj)?
Święty Mikołaj był chrześcijańskim biskupem, który żył w IV wieku w mieście Mira, na terenie dzisiejszej Turcji. Jego rodzice przez długi czas starali się o potomstwo, dlatego ostatecznie był jedynym dzieckiem. Niedługo po jego narodzinach oboje zmarli. Otrzymał imię po swoim wuju, który pełnił funkcję biskupa w Mirze, dlatego nie jest przypadkiem, że również on sam został później biskupem tego miasta.
Przez całe swoje życie Mikołaj kierował się miłością i dobrocią. Gdy jego wuj zmarł, wszyscy spodziewali się, że przejmie po nim urząd biskupa. Mikołaj był jednak człowiekiem skromnym i obawiał się ogromnej odpowiedzialności związanej z tą funkcją. Zamiast tego wycofał się do Palestyny, gdzie prowadził życie samotnika.
Po kilku latach spędzonych w Palestynie Mikołaj powrócił do Miry – stało się to tuż po śmierci biskupa, który zastąpił jego wuja. Ostatecznie sam objął urząd biskupi. Za dnia głosił wiarę i nauczał, nocami natomiast modlił się. Według niektórych przekazów sprzedał cały swój majątek, a uzyskane pieniądze rozdał ubogim.
Mikołaj zmarł 6 grudnia 340 roku (dokładny rok nie jest jednoznacznie potwierdzony). Data jego śmierci obchodzona jest jako Nikolinje, czyli dzień św. Mikołaja. W Chorwacji osoby noszące imiona Nikola, Nikolina, Nikolica, Nina, Nino, Nika oraz Niko obchodzą w tym dniu imieniny.
Święty Mikołaj uznawany jest za opiekuna dzieci, żeglarzy, rybaków, ubogich, studentów, dziewcząt, farmaceutów, więźniów, kupców oraz podróżników.
Jest również patronem wyspy Sycylia oraz wielu miast na całym świecie. W Chorwacji opiekuje się m.in. Varaždinem, Koprivnicą, Krapiną, Bašką Vodą, Kraljevicą oraz Krilem Jesenice.
Legenda o Świętym Mikołaju obdarowującym dzieci
Święty Mikołaj najbardziej znany jest z legendy mówiącej o rozdawaniu prezentów grzecznym dzieciom. Historia ta wywodzi się z opowieści o biednym mężczyźnie i jego trzech córkach.
Rodzina znajdowała się w bardzo trudnej sytuacji materialnej. Ojciec nie miał wystarczających środków, aby zapewnić córkom posag, niezbędny do zamążpójścia. W desperacji postanowił sprzedać ich urodę i młodość, aby zdobyć pieniądze. Gdy święty Mikołaj dowiedział się o jego planie, postanowił pomóc rodzinie.
Pewnej nocy wrzucił przez okno domu worek pełen złotych monet. Dzięki temu ojciec mógł zapewnić posag jednej z córek. Święty Mikołaj uczynił to samo po raz drugi, umożliwiając zamążpójście drugiej córki.
Za trzecim razem ojciec postanowił nie spać i przyłapać tajemniczego darczyńcę. Wtedy odkryto, że był nim święty Mikołaj, a jego dobre uczynki i hojność stały się znane wszystkim.
Nikolinje (Dzień Świętego Mikołaja) w Chorwacji
Oprócz tego, że Nikolinje jest dniem upamiętniającym świętego Mikołaja, symbolizuje również początek okresu bożonarodzeniowego. Z tym dniem wiąże się kilka charakterystycznych chorwackich zwyczajów.
Pierwszy zwyczaj polega na naśladowaniu postaci świętego Mikołaja. Ochotnik przebiera się w strój biskupa – zakłada płaszcz liturgiczny, mitrę i trzyma pastorał. Towarzyszy mu Krampus – postać pół-kozła, pół-demona, której zadaniem jest karanie niegrzecznych dzieci.
Święty Mikołaj odwiedza domy w danej miejscowości, prosi dzieci o modlitwę i sprawdza ich zachowanie. Dzieci, które potrafią się modlić i były grzeczne, otrzymują prezent. Te, które nie chcą się modlić lub źle się zachowywały, są symbolicznie karane przez Krampusa.
W ostatnich latach zwyczaj ten ma raczej charakter legendy i inscenizacji. Obecnie częściej spotyka się świętego Mikołaja na placach miast, gdzie rozmawia z dziećmi i rozdaje im symboliczne upominki.
W niektórych miastach organizuje się także wręczanie prezentów w szkołach i instytucjach publicznych. Tradycja ta jest nadal żywa m.in. w Zagrzebiu, Šibeniku, Splicie oraz wielu innych chorwackich miastach i wsiach.
Święty Mikołaj wkładający prezenty do butów
Drugi zwyczaj polega na obdarowywaniu dzieci prezentami w nocy z 5 na 6 grudnia. Wieczorem 5 grudnia dzieci dokładnie czyszczą swoje buty, najczęściej kozaki. Po wyczyszczeniu każdy z nich stawia jeden but na parapecie okna. O północy rodzice wkładają do nich prezenty.
Najczęściej są to słodycze, choć czasem rodzice decydują się na spełnienie małego marzenia dziecka. Dzieci są przekonane, że to właśnie święty Mikołaj przyniósł im prezenty. Zdarza się również, że w butach pojawiają się złote lub srebrne rózgi – delikatna wskazówka, że warto poprawić swoje zachowanie.
Autorzy wspomnień często przywołują zabawne historie z dzieciństwa. Jedna z nich opowiada o sytuacji, gdy rodzice nie mogli doczekać się rozdania prezentów i włożyli je do butów jeszcze przed północą. Dźwięk przy oknie obudził dzieci, które były przekonane, że święty Mikołaj przyszedł wcześniej, ponieważ były wyjątkowo grzeczne.
Palenie starego drewnianego statku w Komižy w Chorwacji
Święty Mikołaj jest patronem miasta Komiža na wyspie Vis. Z tej okazji kultywowana jest tam stara tradycja palenia drewnianej łodzi w dniu św. Mikołaja.
5 grudnia łódź ustawiana jest przed kościołem św. Mikuli. Dzień później, 6 grudnia, pali się nią na cześć marynarzy i rybaków. Popiół z palonej łodzi wykorzystywany jest następnie do błogosławienia nowo zbudowanych statków. Tradycja ta odbywa się co roku, nawet przy silnym wietrze i trudnych warunkach pogodowych.
W przeszłości zwyczaj ten miał również wymiar praktyczny. Mieszkańcy palili stare łodzie, aby odzyskać z nich metalowe elementy, takie jak okucia i gwoździe, które wykorzystywano przy budowie nowych jednostek. W ten sposób narodziła się tradycja palenia starych statków w Komižy.
Święto Nikolinje w Chorwacji to coś więcej niż tylko dzień prezentów dla dzieci. To tradycja, która łączy historię, religię i lokalne zwyczaje, przypominając o pierwotnym znaczeniu postaci świętego Mikołaja. Sveti Nikola pozostaje symbolem cichej dobroci, odpowiedzialności i pomocy okazywanej bez rozgłosu – wartości, które przez wieki nie straciły na aktualności.
Choć współczesne obchody Nikolinje przybrały bardziej symboliczną i rodzinną formę, w wielu chorwackich miastach i miasteczkach wciąż można dostrzec ślady dawnych rytuałów, procesji oraz obrzędów związanych z życiem ludzi morza. Palenie starej łodzi w Komižy, czyszczone buty na parapecie czy wspomnienia o świętym Mikołaju odwiedzającym domy pokazują, że ta tradycja nadal żyje – zmieniona, ale nie zapomniana.
Nikolinje uznawane jest także za symboliczny początek okresu bożonarodzeniowego, wprowadzający atmosferę oczekiwania i refleksji. To święto przypomina, że sens grudniowych dni nie tkwi w wielkości prezentów, lecz w pamięci o innych, wspólnocie i przekazywaniu tradycji kolejnym pokoleniom.
Zobacz również
