Asyż – miasto św. Franciszka: atrakcje, zwiedzanie i dojazd

Czas czytania: 9 minut

Ostatnia aktualizacja 4 tygodnie by Magdalena

Asyż to perła Umbrii, duchowa stolica Włoch i miejsce pielgrzymek tysięcy ludzi z całego świata. Miasto nierozerwalnie związane z postacią Świętego Franciszka z Asyżu, patrona ekologów, ludzi pokoju i ubogich, jest zarazem skarbnicą sztuki, historii i sakralnej architektury. Usytuowane na wzgórzach, z widokiem na dolinę Umbrii, urzeka swoją atmosferą, wąskimi brukowanymi uliczkami i zapachem lawendy dobiegającym z klasztornych ogrodów.

• Asyż został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2000 roku.
• W mieście urodził się i zmarł Święty Franciszek (1181/82–1226), założyciel Zakonu Braci Mniejszych (franciszkanów).
• Bazylika Świętego Franciszka powstała zaledwie dwa lata po jego kanonizacji.
• W 1997 roku trzęsienie ziemi zniszczyło część fresków Giotta, jednak dzięki nadzwyczajnej pracy konserwatorów udało się je odrestaurować.
• Asyż był ważnym ośrodkiem rzymskim pod nazwą Asisium, co potwierdzają liczne zachowane budowle antyczne.
• W miasteczku dominuje styl architektury romańskiej i gotyckiej.

---

Asyż – miasto Świętego Franciszka

Asyż jest miejscem, w którym duchowość i historia splatają się w jedną, niepowtarzalną opowieść. To właśnie tutaj Święty Franciszek, człowiek żyjący w ubóstwie i głoszący braterstwo z całym stworzeniem, znalazł swoje powołanie. Jego obecność wyczuwalna jest niemal na każdym kroku: w klasztorach, lasach, murach i ciszy, która spowija miasto o poranku.

Przechadzając się ulicami Asyżu, ma się wrażenie, że czas się zatrzymał. Kamienne domy z okiennicami w odcieniach sepii, zapach jałowca i rozmarynu, spokój klasztornych dziedzińców – to wszystko tworzy atmosferę kontemplacji. Asyż to rzadkie miejsce, gdzie turystyka nie zdołała jeszcze zakłócić świętości przestrzeni.

---

Historia Asyżu

Dzieje Asyżu sięgają czasów etruskich, jednak to Rzymianie pozostawili najtrwalszy ślad w postaci forum, świątyni Minerwy i amfiteatru. W okresie średniowiecza miasto zyskało na znaczeniu jako lokalne centrum religijne i artystyczne.

Największy rozkwit Asyż przeżywał w XIII wieku, kiedy to zaczęto budować Bazylikę Świętego Franciszka. Wpływ Zakonu Franciszkanów szybko przekroczył granice Umbrii, a samo miasto zaczęło przyciągać pielgrzymów, artystów i teologów. Freski Giotta, Cimabuego i Simone Martiniego do dziś zachwycają swoim kunsztem i ekspresją.

W XX wieku Asyż był miejscem schronienia dla wielu żydowskich rodzin, a lokalne duchowieństwo aktywnie uczestniczyło w ich ratowaniu. Dzięki temu Asyż otrzymał tytuł Miasta Pokoju.

Zobacz także: Wakacje Włochy czy Chorwacja? Gdzie zaplanować urlop?

---

Basilica di San Francesco (Bazylika Świętego Franciszka)

To absolutne serce duchowego Asyżu. Składa się z dwóch połączonych kościołów: dolnego i górnego, zbudowanych odpowiednio w stylu romańskim i gotyckim. Wnętrze górnej bazyliki zdobią freski Giotta przedstawiające życie Świętego Franciszka, natomiast w dolnej znajdują się groby Świętego oraz jego pierwszych towarzyszy. Bazylika to miejsce, które nie tylko wzrusza, ale i inspiruje do refleksji.

---

Santa Maria degli Angeli

Znajdująca się u stóp Asyżu bazylika to jedna z największych świątyń chrześcijaństwa. W jej wnętrzu znajduje się Porcjunkula, maleńka kapliczka, w której Franciszek założył swój zakon i gdzie zmarł. Miejsce to przyciąga pielgrzymów z całego świata, pragnących doświadczyć tej samej ciszy, która towarzyszyła Świętemu w ostatnich chwilach jego życia.

---

Katedra Świętego Rufina

Rzymsko-gotycka świątynia, w której ochrzczony został Święty Franciszek, to zarazem jedna z najstarszych budowli sakralnych w Asyżu. Wnętrze katedry jest surowe, ale przez to autentyczne. Znajduje się tu również chrzcielnica, przy której modliła się również Święta Klara.

---

Santa Chiara (Kościół Świętej Klary)

Ten gotycki kościół poświęcony współtowarzyszce Świętego Franciszka kryje w sobie jej relikwie oraz drewniany krucyfiks z San Damiano, który miał przemówić do Świętego. Jasna, pastelowa fasada kontrastuje z mistyczną atmosferą wnętrza, wypełnionego modlitwą i skupieniem.

Le Carceri i Monte Subasio

Wysoko ponad Asyżem, wśród wiecznie zielonych lasów Monte Subasio, znajduje się Eremo delle Carceri – pustelnia, w której Święty Franciszek oddalał się na samotne modlitwy i rozmyślania. Cisza tego miejsca, przerywana jedynie śpiewem ptaków i szumem liści, pozwala doświadczyć tej samej kontemplacji, której poszukiwał Święty. Eremo składa się z małej kaplicy, jaskiń i prostych cel zakonnych, zachowanych w niezmienionej formie.

Monte Subasio to nie tylko duchowa enklawa, ale i raj dla miłośników przyrody. Wędrówka na szczyt nagradza panoramicznymi widokami, sięgającymi po horyzont Umbrii. O świcie i o zmierzchu krajobraz nabiera niemal mistycznych kolorów.

Convento di San Damiano

To tutaj Święty Franciszek miał usłyszeć głos Chrystusa przemawiającego z krzyża, nawołującego go do odbudowy Kościoła. Święty, traktując słowa dosłownie, odnowił zrujnowaną kaplicę w dolinie u stóp Asyżu. To miejsce, gdzie modlitwa i czyny stały się jednym. San Damiano to również pierwszy klasztor Klarysek, prowadzony przez Świętą Klarę, która tu zmarła.

Cisza panująca w krużgankach i zapach cyprysów unoszący się w ogrodzie sprawiają, że odwiedzający zatrzymują się, by na chwilę wejść w głębszy dialog z historią tego miejsca.

Rocca Maggiore

Dominująca nad miastem forteca, zbudowana w XII wieku, to żywa lekcja historii i architektury militarnej. Z jej murów roztacza się najbardziej spektakularny widok na cały Asyż i okoliczne wzgórza Umbrii. Zamek przez wieki przechodził z rąk do rąk, był przebudowywany i niszczony, ale zawsze pozostawał symbolem potęgi i prestiżu.

Dziś, choć częściowo w ruinie, Rocca Maggiore wciąż robi wrażenie. Spacer po jej bastionach pozwala wyobrazić sobie rycerzy, strażników i dawne czasy, gdy forteca strzegła miasta przed najazdami.

Roman Forum i Muzeum

Pod współczesnym poziomem miasta kryje się świadectwo antycznej przeszłości Asyżu. Forum Romanum, choć niewielkie, jest pieczołowicie odrestaurowane i udostępnione do zwiedzania. Znajdują sią tu m.in. pozostałości bazyliki, świątyni i korytarze, którymi można przejść, zaglądając w głębię historii.

W muzeum obok zgromadzono rzeźby, inskrypcje i eksponaty z czasów rzymskich. To punkt obowiązkowy dla miłośników archeologii i tych, którzy chcą zrozumieć, jak funkcjonowało codzienne życie w rzymskim Asisium.

Piazza del Comune i Palazzo del Capitano del Popolo

Centralny plac Asyżu, tętniący życiem, od wieków był miejscem spotkań, handlu i procesji. Otoczony przez ratusz, świątynię Minerwy oraz zabytkowe budynki miejskie, Piazza del Comune zachował układ urbanistyczny z czasów rzymskich.

Pałac Kapitana Ludu to XIII-wieczny gmach, który niegdyś pełnił funkcje sądu i strażnicy miejskiej. Jego wieża, widoczna z daleka, to jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów panoramy miasta.

Tempio di Minerva (Temple of Minerva)

To jedno z najlepiej zachowanych rzymskich miejsc kultu w Europie. Klasyczna fasada z kolumnami korynckimi przetrwała niemal nietknięta przez ponad dwa tysiąclecia. Co ciekawe, wnętrze zostało przekształcone w chrześcijański kościół Świętego Filipa i Jakuba, co nadaje miejscu podwójną wartość kulturową.

To dowód na ciągłość historii i niezwykłą umiejętność przystosowywania przestrzeni sakralnej do zmieniających się potrzeb duchowych kolejnych epok.

Santuario di Rivotorto

Niepozorna z zewnątrz, ale głęboko symboliczna kaplica znajdująca się na przedmieściach Asyżu. To tutaj, w skromnym schronieniu nazwanym „Sacro Tugurio”, Święty Franciszek wraz z pierwszymi braćmi rozpoczął życie we wspólnocie i modlitwie. Budowla została z czasem obudowana większym kompleksem sakralnym, ale sama „chata” została nienaruszona i stanowi serce sanktuarium.

Odwiedzając Santuario di Rivotorto, można niemal dotknąć początków franciszkańskiej duchowości – surowej, prostej, ale zarazem głęboko oddanej Bogu. Miejsce to często bywa pomijane przez turystów, co czyni je jeszcze bardziej autentycznym.

Chiesa Nuova

Zbudowany na miejscu domniemanych narodzin Świętego Franciszka kościół, którego nazwa – „Nowy Kościół” – jest nieco przewrotna, bo powstał już w XVII wieku. Wnętrze jest barokowe, bogato zdobione, ale pod spodem kryje się dom rodziny Bernardone, gdzie urodził się młody Giovanni, przyszły Franciszek.

Zwiedzający mogą zajrzeć do piwnicy, która według tradycji była więzieniem, w którym ojciec Franciszka uwięził go, gdy ten rozdał majątek ubogim. To szczególnie poruszający fragment biografii Świętego, ukazujący jego dramatyczne odejście od życia kupieckiego.

Zobaczyć Asyż z lotu ptaka: Paragliding

Dla szukających innych perspektyw – nie tylko duchowych – doskonałą propozycją będzie lot paralotnią nad Asyżem i wzgórzami Umbrii. Start odbywa się zwykle z okolic Monte Subasio, a loty organizowane są przy sprzyjających warunkach pogodowych.

Widok na miasto, bazyliki, pola oliwek i winnice z powietrza pozostaje na długo w pamięci. To zupełnie inny sposób kontemplacji piękna i harmonii, jaką oferuje krajobraz wokół Asyżu.

Franciszkański klasztor i kościół San Pietro

San Pietro to jedna z mniej znanych, ale bardzo wartościowych świątyń Asyżu. Kościół opactwa benedyktyńskiego, później przejęty przez franciszkanów, urzeka swoją masywną, romańską fasadą i ascetycznym wnętrzem.

We wnętrzu zachowały się fragmenty średniowiecznych fresków oraz relikwie, które czyniły to miejsce ważnym punktem na trasie dawnych pielgrzymek. Klasztor przylegający do kościoła to przestrzeń ciszy i modlitwy, idealna na chwilę skupienia z dala od tłumów.

Bosco di San Francesco (Las Świętego Franciszka)

Tuż przy bazylice św. Franciszka rozciąga się wyjątkowy obszar zielony – Bosco di San Francesco, duchowy ogród i miejsce medytacji. Przestrzeń ta została odrestaurowana przez włoski fundusz FAI i obecnie jest dostępna dla odwiedzających jako ścieżka przyrodniczo-historyczna.

Spacer przez las prowadzi wzdłuż potoku, przez dawne młyny, kaplice i punkty refleksji, gdzie cytaty ze św. Franciszka i dźwięki przyrody tworzą spójną kompozycję duchowego doświadczenia. To nie jest zwykły park, ale miejsce, w którym przyroda i duchowość łączą się w jedno.

Pinacoteca Comunale (Miejska Galeria Sztuki)

Asyż to nie tylko duchowość, ale i sztuka. Pinacoteca mieści się w dawnym pałacu biskupim i zawiera znakomitą kolekcję dzieł malarstwa umbryjskiego od XIII do XVIII wieku. Znajdują się tu obrazy takich mistrzów jak Pietro Perugino, Puccio Capanna, Niccolò Alunno czy Andrea d’Assisi.

Oprócz malarstwa, galeria prezentuje rzeźby, relikwiarze, elementy wystroju kościelnego i zabytkowe manuskrypty. To idealne miejsce na spokojne popołudnie, które pozwoli zanurzyć się w estetyce dawnych epok i zrozumieć, jak religia inspirowała artystów przez wieki.

Jak dojechać do Asyżu?

Asyż położony jest w regionie Umbria, w środkowych Włoszech, i posiada bardzo dobrą komunikację z większymi miastami. Najwygodniejszym sposobem dotarcia jest pociąg. Z Rzymu do Asyżu kursują bezpośrednie pociągi regionalne i InterCity (czas podróży około 2-2,5 godziny). Z Florencji podróż zajmuje nieco ponad 2 godziny.

Stacja kolejowa Asyż znajduje się w dolnej części miasta, w dzielnicy Santa Maria degli Angeli. Stąd kursują lokalne autobusy lub można wybrać taksówkę, aby dostać się na wzgórze do centrum historycznego. Dla zmotoryzowanych dostępne są parkingi u stóp miasta, a także mechaniczne środki transportu jak ruchome schody i windy prowadzące na starówkę.

Gdzie zjeść w Asyżu?

Asyż, choć niewielki, oferuje bogatą paletę kulinarnych doznań, głęboko zakorzenionych w tradycji umbryjskiej kuchni. Wśród aromatów trufli, dziczyzny, oliwy tłoczonej z lokalnych gajów i prostego chleba bez soli, odkrywa się smaki, które niosą historię regionu. Kuchnia Asyżu nie jest wystawna, ale szczera, oparta na sezonowości i miłości do natury.

W samym centrum warto odwiedzić Trattorię Pallotta, mieszczącą się w zabytkowym budynku tuż obok Piazza del Comune. Serwowana tu pasta z czarną truflą i duszona baranina z rozmarynem pozostają w pamięci na długo. Nieco dalej, w pobliżu San Rufino, znajduje się Osteria Piazzetta dell’Erba, gdzie łączy się nowoczesne podejście do tradycji z wysoką jakością składników. Dania zmieniają się sezonowo, a lokalne wina dopełniają całości.

Dla tych, którzy pragną czegoś bardziej codziennego, godna polecenia jest La Locanda del Cardinale, restauracja, której podłoga wykonana jest z przezroczystego szkła odsłaniającego ruiny rzymskie. Jedzenie tutaj to uczta zmysłów – estetyczna i duchowa.

Parkowanie w Asyżu

Choć Asyż jest miastem średniowiecznym, dostosowano go do potrzeb współczesnych turystów. Dojazd autem jest możliwy, ale stare miasto objęte jest strefą ograniczonego ruchu (ZTL), która obowiązuje przez większość dnia. Dlatego najlepiej pozostawić samochód na jednym z parkingów położonych u podnóża wzgórza.

Do najważniejszych należą: Parcheggio Giovanni Paolo II (Mojano), Parcheggio Porta Nuova oraz Parcheggio Matteotti. Każdy z nich posiada system wind lub ruchomych schodów, które prowadzą wprost do centrum historycznego. Opłaty zależą od sezonu i długości postoju, ale średnio wynoszą od 1,50 do 2,00 euro za godzinę. Dobrze jest również rozważyć przyjazd pociągiem lub autobusem, by uniknąć kłopotów z parkowaniem w sezonie letnim.

Jak się ubrać do Asyżu?

Asyż to miejsce duchowe, a jednocześnie turystyczne. Warto więc połączyć wygodę z szacunkiem dla sakralnego charakteru wielu odwiedzanych miejsc. Latem należy pamiętać o nakryciu głowy, kremie z filtrem i butach odpowiednich do poruszania się po stromych, brukowanych uliczkach. W kościołach i klasztorach obowiązuje strój zakrywający ramiona i kolana – szczególnie w Bazylice św. Franciszka oraz w Santa Chiara.

Jesienią i wiosną pogoda bywa zmienna, dlatego warto mieć przy sobie pelerynę przeciwdeszczową oraz cieplejszy sweter. Zimą temperatury mogą spaść poniżej zera, a wieczory bywają chłodne i wilgotne. Parasol, rękawiczki i warstwowe ubranie sprawdzą się idealnie.

Asyż pogoda

Asyż położony jest w sercu Umbrii, gdzie panuje klimat śródziemnomorsko-kontynentalny. Oznacza to gorące, suche lata i chłodne, wilgotne zimy. Parki wzgórzowe, łagodne słońce i czyste powietrze sprawiają, że miasto zachowuje szczególny klimat przez większość roku.

🌞 Lato (czerwiec–sierpień)

• Temperatury: 25–32 °C, czasem dochodzą do 35 °C.
• Mało opadów, niemal całkowicie bezchmurne niebo.
• Wymagany krem z filtrem, nakrycie głowy, okulary przeciwsłoneczne oraz odpowiednie nawodnienie.
• Wieczorem ochłodzenie, warto mieć lekką bluzę na wieczorne spacery.

🍂 Jesień (wrzesień–listopad)

• Temperatury: 15–25 °C w ciągu dnia, w nocy spada do 5–10 °C, pod koniec sezonu nawet poniżej 5 °C.
• Możliwe nagłe przelotne deszcze, szczególnie w październiku–listopadzie.
• Do plecaka warto spakować lekką kurtkę przeciwdeszczową, parasol i warstwowe ubrania.

❄️ Zima (grudzień–luty)

• Dni są chłodne: 5 °C, noce mogą sięgnąć –2 °C.
• Czasem występuje śnieg lub mróz, co nadaje Asyżowi szczególnego uroku.
• Konieczne ciepłe ubranie: kurtka, czapka, rękawiczki, nierzadko niezbędne ciepłe rajstopy pod spód.

🌤️ Wiosna (marzec–maj)

• Temperatury: 10–20 °C – przyjemnie ciepło w ciągu dnia, chłodno rano i wieczorem.
• Możliwe deszcze, szczególnie w kwietniu.
• Warstwowe ubranie, lekka kurtka i czasem parasolka będą przydatne.

---

Asyż kiedy jechać?

Jeśli chcesz połączyć komfort i łatwy dostęp do atrakcji, najlepszy jest maj-czerwiec lub wrzesień. Temperatury są przyjemne, ale nie upalne, a tłumy pielgrzymów i turystów są mniejsze niż w szczycie lata.

W lipcu-sierpniu może być gorąco i tłoczno, szczególnie przy okazji świąt religijnych i letnich pielgrzymek. Natomiast zimą miasto ma swój niepowtarzalny klimat, ale część turystycznych punktów bywa zamknięta lub działa w ograniczonych godzinach.

Ile kosztuje wycieczka do Asyżu?

Koszty pobytu w Asyżu zależą od sezonu, długości pobytu i standardu zakwaterowania. Dla pary planującej 3-dniowy wyjazd, przy umiarkowanym budżecie, przedstawia się to mniej więcej następująco:

• Noclegi: 70–120 euro za noc w pensjonacie lub hotelu 3-gwiazdkowym.
• Wyżywienie: 20–40 euro dziennie na osobę w trattorii lub osterii.
• Transport: Pociąg z Rzymu kosztuje od 10 do 25 euro w jedną stronę.
• Atrakcje: Wiele miejsc jest bezpłatnych, jednak wstęp do niektórych bazylik i muzeów to koszt 5–10 euro.

W sumie, przy rozsądnym planowaniu, wyjazd do Asyżu można zorganizować za około 300–450 euro na osobę za 3 dni pobytu – z pełnym wyżywieniem i dostępem do głównych atrakcji.